1902, Paris
Genel Başkan Prens Sabahattin
Kurucu ve Üyeler: Ahmet Fazlı (Genel Sekreter), İsmail Kemal, Dr. Nihat Reşat (Belger), Dr. Rıfat, Miralay Zeki, Dr. Sabri, Hüseyin Tosun, Milaslı Asker Murat, Şair Hüseyin Siret.

Prens Sabahattin (1879-1948 / annesi Sultan Abdülmecid'in kızı, Sultan Abdülhamid'in kız kardeşi, Seniha Sultan'dır.) Osmanlı'nın çöküşten kurtulmasının ancak din ve fen ilimlerinin beraber okutulması yanında fertlerin hürriyetinin sağlanması ve "teşebbüs-ü şahsî" şeklinde ifade ettiği "girişimcilik ve üretim" ile mümkün olabileceğini savunmuştur.

JönTürkler'in ikinci evre faaliyetleri: Abdülhamit'in yönetimine karşı terar örgütlenen Jön Türkler, Paris'te I. Jön Türk Kongresi'ni topladı. Ahmed Rıza öncülüğünde Terakki ve İttihat Cemiyeti kuruldu. Jön Türklerin, Federatif Osmanlı İmparatorluğu'nu amaçlayan kesimi ise Prens Sabahattin öncülüğünde "Teşebbüsü-ü Şahsi ve Adem-i Merkeziyet Cemiyeti"ni kurdular.

Kurucuları: Hamid, Satvet Lütfi (Tozan), Namık Zeki, Ferit Necdet Mübin, Dr. Mahmud, Köprülü Hamdi, Mustafa Asım, Nafi Atuf (Kansu), Vehbi Semuh

1894 yılında istanbul'da kurulmuşsa da, yasaklandıktan sonra, 1904 yılından itibaren Cenevre'te faaliyetlerini sürdürmüştür.
Kurucuları: Ethem Ruhi Balkan, Dr. Abdullah Cevdet, Varnalı Kamil, Tarsusizade Münir, Mehmet Cemil.

Mustafa Kemal, Şam'da gizlice Vatan ve Hürriyet Cemiyeti'ni kurdu. Cemiyetin kuruluş aşamasında "Dava, yıkılmak üzere bulunan bir imparatorluktan önce bir Türk devleti çıkarmaktır." sözleri ile hedefini belirtmiştir. Cemiyetin Kurucuları: Dr. Mustafa Cantekin, Binbaşı Lütfi, Mustafa Kemal, Lütfi Müfit Özdeş'tir.

Nisan 1906 tarihinde, cemiyetin bir şubesini de gizlice Selanik'te açıp Şam'a geri döner. Bu açılışta; "Arkadaşlar! Gerçi bizden evvel birçok teşebbüs yapılmıştır. Fakat onlar muvaffak olamadılar. Çünkü işe teşkilatsız başladılar. Biz kuracağımız teşkilat ile bir gün mutlaka ve ne olursa olsun muvaffak olacağız. Vatanı, milleti kurtaracağız." şeklinde hitap etmiştir.

Hükümet Şam'dan kısa süreliğine ayrılışından haberdar olsa da, çevresinde sevilen biri olan Mustafa Kemal'i amirleri korur.

Bu cemiyet daha sonra İttihat ve Terakki Cemiyeti çatısı altında toplanmıştır.

Hücre yapılanması ile gizli olarak kurulmuş, masonik ritüelleri olan bir örgüttür. Etkin isimleri arasında Talat Paşa da bulunmaktadır.

Amacı İttihat ve Terakki Cemiyetiyle aynı olarak Sultan II.Abdulhamidi indirmek ve Meşrutiyeti ilan etmektir.

Selanik'te "Beş Çınar denilen bir mevkiide kurulmuştur. Sonraları Anadolu'da özellikle de İzmir'de hızla örgütlenmiştir. Mustafa Kemal ve Enver Beylerin katılımı ile örgütün gelişmesi çok daha hızlanmıştır. 1907 yılında İttihat ve Terakki Cemiyeti ile birleşmişlerdir.

Kurucuları: İsmail Canbulat, Mithat Şükrü, Bursalı Tahir, Yüzbaşı Naki, Talat Bey, Rahmi , Ömer Naci, Kazım Nami, İsmail Hakkı, Süleyman Fehmi

Vatan ve Hürriyet Cemiyeti'nin Selanik şubesi, 27 Eylül 1907'de İttihat ve Terakki Cemiyeti ile birleşme kararı alır. Ardından tayini Selanik'e Mustafa Kemal'den önce çıkan, Vatan ve Hürriyet Cemiyeti'nin kurucularından Ali Fuat da, İttihat ve Terakki Cemiyeti'ne katılır. Mustafa Kemal, 13 Ekim 1907'de Şam'dan 3. Ordu Karargahı'nın bulunduğu Manastır'a atanır. Selanik'e geldiğinde Vatan ve Hürriyet Cemiyeti'ni tekrardan canlandırma çabasına girişmez. Çünkü kendisinin Şam'da bulunduğu dönemde, İttihat ve Terakki Cemiyeti, devrimci teşkilatların çekim merkezi haline gelmiştir. Vatan ve Hürriyet Cemiyeti'nin Selanik şubesindeki arkadaşları da, İttihat ve Terakki Cemiyeti içinde önemli görevler üstlenmiş durumdadırlar. Dolayısıyla Mustafa Kemal, devrim programını gerçekleştirmek için o dönemin devrimci teşkilatına katılmayı doğru bulur. 29 Ekim 1907 tarihinde de Selanik'te İttihat ve Terakki Cemiyeti'ne üye olur.

Mustafa Kemal, 13 Ekim 1907'de merkezi Manastır'da bulunan 3. Ordu Karargâhına atandı. Bu Karargâhın Selânik'teki şubesinde çalışmak üzere Selânik'e geldi. Bu sıralarda Selânik'teki "Vatan ve Hürriyet Cemiyeti" üyelerini de içine almış olan Îttihat ve Terakki Cemiyeti" faaliyet halinde idi. Mustafa Kemal de Selânik'e gelişini takiben bu cemiyete dahil olarak hizmet görmeye başladı.

Mustafa Kemal, bu üyeliğinin ardından 1908'de gizli görevle askeri istihbarat amaçlı olarak Bosna'ya, daha sonra ise gönüllü subaylarla birlikte Trablusgarp cephesine gönderilmiş ve burada Teşkilat-ı Mahsusa mensupları ile birlikte hareket etmiştir.

Mustafa Kemal 1911'de Rus bandıralı bir gemiyle Trablusgarp'a hareket etmek üzere Mustafa Şerif sahte kimliğiyle Mısır'da bulunmuş ve ardından 30 Aralık 1911'de Derne şehrinde İtalyanlara karşı direniş hareketinin komuta kademesinde yer almıştır.

Paris'te 2. Jön Türk Kongresi yapıldı. Kongreye; Ahmed Rıza'nın İttihat ve Terakkisi, Prens Sebahattin'in Teşebbüs-i Şahsi ve Adem-i merkeziyeti cemiyetleri yanında, Ermeni Taşnaksütyun Komitesi'de katılmıştır. Osmanlı Devleti aleyhine en ağır ithamlar yapıldıktan sonra, grubun şu stratejilerin izlemesine karar verilmiştir. İran Mebusan Meclisine dostluk telgrafı çekilmesine, Makedonya'daki Rum, Bulgar vs. çetelerinin devlete karşı olan isyanlarının desteklenmesine, diğer gizli cemiyetlerin birleştirilerek ihtilalci yayınlar yapılması oy birliğiyle kararlaştırılmıştır.

İttihat ve Terakkiye muhalif olarak kurulmuştur ve Türk siyasetinde ikinci siyasi partidir. Fırkanın ileri gelenlerinden çoğu Türk asıllı olmayıp kurucuları arasında Celâleddin Ârif, Nihat Reşad (Belger), İsmail Kemal, Ahmed Samim ve Prens Sabahaddin gibi şahsiyetler vardı. Bünyesinde meşrutiyet aleyhtarı kimseleri ve daha sonra ikinci meşrûtiyet meclisinde yer alan Hıristiyan mebusları topladı.

Mustafa Kemal'in İttihat ve Terakki Cemiyeti'ne yönelttiği eleştiriler ve savunduğu fikirler, onun Selanik'ten uzaklaştırılması gerektiğinin düşünülmesine neden olur. Bu çerçevede Cemiyet Genel Merkez yönetimi, Mustafa Kemal'in Meşrutiyet'e karşı çıkan isyanı bastırmak amacıyla Trablusgarp'a gönderilmesini kararlaştırır. Böylece İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin ilk genel kongresinin toplanacağı, milletvekili seçimlerinin yapılacağı, cemiyet-hükümet ilişkilerinin şekilleneceği bir dönemde Mustafa Kemal, Selânik'ten uzaklaştırılır.

1908 yılının sonlarında Trablusgarp'a giden Mustafa Kemal, isyanı kışkırtan derebeylerinin şehri basıp kendisini öldürmeye karar verdiklerini öğrenir. Bu olay üzerine şöyle der: "Arkadaşların beni ne için Trablusgarp'a göndermiş olduklarını o zaman daha iyi anladım ve tedbirlerimi de ona göre derhal aldım."

Mustafa Kemal, Trablusgarp'taki isyanı bastırır ve devlet otoritesini hakim kılar. 1909 Ocak ayında da Selanik'e geri döner.

Bir beyanında "Meşrutiyetin ilanından sonra teşkilat yapmak için Trablusgarp'a gönderilmiştim. Her defa orada İttihat ve Terakki Kongresi'ne delege seçiliyor, fakat gitmiyordum. Bir defa yalnız bu maksadı anlatmak için gittim. Maksadımı kabul ettirdim. Fakat muvaffakiyet, yalnız kongrenin teorik kararında kaldı. Tatbik edilmedi. İttihat ve Terakki'nin bazı şahısları ile aramızda Meşrutiyet'ten sonra başlayan fikir ihtilafları nihayet derecede şiddetlendi ve hemen bu ana kadar devam etti." sözlerinden, Mustafa Kemal'in 1908 yılında Trablusgarp'a giderken aldığı görevinin sadece isyanı bastırmak olmadığını, orada İttihat ve Terakki teşkilatı kurmak görevinin de bulunduğunu anlaşılmaktadır.

Derviş Vahdeti tarafından İttihad-ı Muhammedi Cemiyeti kuruldu.

Bundan biraz önce ki dönemde, Volkan gazetesinde, Derviş Vahdeti, İttihatçı subayların, erler arasında dine karşı takındıkları menfi tutumları istismar ederek orduyu ve halkı isyana teşvik etmeye başlamıştı.

Derviş Vahdeti, Volkan gazetesindeki tahrik edici yazılarından birinde, padişaha seslenerek; "Meşrutiyeti ilga ve meclisi kapatmak elinizdedir." diye yazıyor ve askerlerin ve ordunun büyük bir kısmının, kurduğu cemiyetin üyesi olduğunu iddia ediyordu.

Mustafa Kemal, İttihat ve Terakki Cemiyetinin 22 Eylül 1909 tarihinde ki 2. Genel Kongresi'nin ardından subaylardan oluşan gizli bir cemiyet kurar. Çünkü Mustafa Kemal'in eleştirileri İttihat ve Terakki tarafından dikkate alınmamıştır ve ordunun durumu gün geçtikçe kötüye gitmektedir.

Bu cemiyetin İttihat ve Terakki Cemiyeti'ne alternatif olarak kurulduğuna dair bir olgu bulunmamaktadır. Sözkonusu cemiyetin amacı, ordu içerisinde disiplini sağlamak ve bunun için ordu mensuplarına telkinde bulunmakla sınırlıdır. Abdurrahman Çaycı da cemiyetin amacını, kısaca orduyu modernleştirmek ve "cemiyetin örgütü aracılığıyla fikirlerini yaymak, bir defa bu kanaatlerini kabul ettirdikten sonra, duruma göre harekete geçmek" olarak belirtmektedir. Mustafa Kemal, cemiyeti Nuri (Conker), Fuat (Bulca), topçu zabitleri Hamdi ve Kazım, Miralay Rasim ve Mülazım Mahmut ile birlikte kurar. Bu kişilerin hepsi, aynı zamanda İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin üyeleridirler.

Mustafa Kemal'den sonra cemiyete Nuri Bey; Nuri Beyin de Arnavutluk'a gönderilmesinin ardından Fuat Bey başkanlık yaparlar. Trablusgarp savaşının çıkmasıyla birlikte cemiyetin liderleri, bu bölgeye giderler. Böylece cemiyet çalışmalarını tatil etmek zorunda kalır.

Osmanlı tarihiyle ilgili bilimsel çalışmalar yapmak amacıyla Tarihi Osmani Encümeni kuruldu.

1911, İstanbul
Kurucuları: İsmail Hakkı Paşa, Dr.Dagavaryan, Mustafa Sabri, Abdülhamid Zöhravi, Müşir Fuat Paşa, Damat Ferit Paşa, Ferik Süleyman Paşa, Volçentrinli Hasan, Miralay Sadık, Dr. Rıza Nur, Tahir Hayrettin

22 Ocak 1919 Hürriyet ve İtilaf Fırkası, yeniden çalışmaya başladı.
- Yeni Başkan: Müşir Nuri Paşa
- Üyeler: Müşir Zeki Paşa, Ayan azası Abdülkadir, eski Konya Mebusu Zeynelabidin, eski Tokat Mebusu Mustafa Sabri, eski Karesi Mebusu Vasfi Efendi, Süleyman Paşa, Celalettin Paşa, Ali Kemal, Refik Halid (Karay), Nureddin, eski Tahran Sefiri Hasip, sabık Maarif Nazırı Rıza Tevfik (Bölükbaşı), Tüccardan Hacı Osman ve Mehmet Ali Beyler

24 Mayıs 1911'de başta dönemin ünlü Türkçüleri olmak üzere, birçok tanınmış şair, edip, bilim ve düşünce adamına mektuplar yazdılar ve 21 kişilik de bir girişimciler kurulu oluşturdular. Bu topluluğun Dr. Fuat Sabit (Ağacık) başkanlığındaki üyeleri ile ünlü Türkçülerden Mehmed Emin (Yurdakul), Akçuraoğlu Yusuf, M. Ali Tevfik (Yükselen), Emin Bülend (Serdaroğlu) ve Ağaoğlu Ahmed Beğlerin katıldığı bir toplantı yapıldı.

Türkçülük düşüncesini yayacak ve yaşatacak bir derneğin kurulması ve adının da "Türk Ocağı" olması, 3 Temmuz 1911'de yapılan bu toplantıda kararlaştırıldı. Bu toplantının yapıldığı tarih, bu yüzden Türk Ocağı'nın "fiili" kuruluş tarihi de sayılır. Çünkü o toplantıda kuruluş işlemlerini gerçekleştirecek bir "geçici yönetim kurulu" seçilmiştir.

Derneğin kurucusu görünenler, Mehmed Emin (Yurdakul), Ahmed Ferit (Tek), Ağaoğlu Ahmet ve Askeri Tıbbiyelelileri temsilen Fuat Sabit (Ağacık) beylerdir.

Ocağın amacı, "Akvam-ı İslamiyenin bir rükn-i mühimmi olan Türklerin milli terbiye ve ilmi, içtimai, iktisadi seviyelerinin terakki ve i'lasıyla Türk ırk ve dilinin kemaline çalışmak" idi.

Halaskar Zabitan, kendisini "Kurtarıcı Subaylar" olarak ifade eden gizli ve silahlı bir örgüttür. 1912 Mayısından Bab-ı Ali baskınına kadar bir çok eylem gerçekleştirmiştir.

İstifa etmekle birlikte daha hükümeti devretmemiş olan Sait Paşa, Padişaha giderek askere hitaben bir beyanname yayınlanmasına muvaffak olmuştur. Orduya hitaben yazılan, askerin siyasete müdahale etmemesi ve kendi vazifeleri ile meşgul olmalarını isteyen beyanname 19 Temmuz'da yayınlanmıştır. Bu beyannamede askerin isteklerinin göz önünde bulundurulduğu belirtilmiş, askerin bu tavrının askeri disipline aykırı olduğu ve bu nedenle "ihanet" sayılacağı ifade edilmiştir.

HALASKAR ZABİTAN GRUBU
1912, İstanbul
Kurucu ve Yöneticiler:
Kurmay Binbaşı Gelibolulu Kemal (Şenkıl), Kurmay Kolağası Kastamonulu Hilmi, Sürvari Kaymakamı Recep, Bahriye Binbaşısı İbrahim Aşki, Yüzbaşı Kudret

Osmanlı'da ilk feminist örgüt sayılabilecek Teali-i Nisvan kuruldu.

Ahıska ve Ahılkelek çevresinde "Ahıska Hükümet-i Muvakkatası (Ahıska Geçici Hükümeti)" kuruldu.

Mondros Mütarekesi sonrası Manisa'da, vatanın savunulması amacıyla kurulan siyasî örgüt. "Vatana sahip çıkma" anlamındadır.

Karaosmanzâde Kâni, eski Suriye Mektupçusu Nuri, Eczacı Rıza ve Davavekili Abidin beyler tarafından bölgeyi müdafaa amacıyla Manisa'da kuruldu ve 19 Mart 1919'da toplanan İzmir Müdafaa-i Hukuk Kongresi'nde alınan karar sonrası İzmir Müdafaa-i Hukuk-ı Osmaniye Cemiyeti'ne katıldı.

Enver, Talat ve Cemal paşalar, beraberindeki ittihatçıların ileri gelenleri bir Alman gemisine binerek yurttan kaçtılar.

Emir Bey Ekberzâde başkanlığında, merkezi Iğdır olmak üzere "Aras Türk Hükümeti" kuruldu.

Doğudan Ermenistan ve kuzeyden Gürcistan Cumhuriyetlerinin işgaline engel olmak üzere, "Wilson Prensiplerine" göre, 5 Kasım 1918'de Kepenkçi Emin Ağa ve Piroğlu Fahreddin Bey başkanlıklarında merkezi Kars olmak üzere "Kars İslâm Şûrası" adıyla milli siyasi teşkilat kuruldu.

İttihat ve Terakki, Talat Paşa başkanlığındaki son kongresinde kendini feshedip Teceddüt Fırkası adı altında örgütlenme kararı aldı. Mustafa Kemal'in İstanbul'da bulunduğu dönemde, hakkında Teceddüt Fırkası'na girdiğine dair bazı haberler çıktı. 30 Aralık 1918'de bir açıklama yaparak bu iddiaları yalanladı.

Mustafa Kemal, 1923'te Anadolu Ajansı muhabirine verdiği demeçte de İttihat ve Terakki hakkında şunları söyler: "Vaktiyle zaten birçoğumuz o cemiyetin kurucusu veya üyelerinden bulunuyorduk. Son kongresi kararıyla tarihe intikal eden söz konusu cemiyetin ilgilileriyle daha sonra teşekkül eden Teceddüt Fırkası mensuplarının büyük kısmı büyük milletimizin yüksek azminden doğan Anadolu ve Rumeli Müdafaai Hukuk Cemiyeti'ne iştirak ve iltihak etmiş ve bu cemiyetin programını kabul eylemiştir."

İstanbul'da da mitinglerin düzenlenmesine katkılarda bulunan İzmir Müdafaa-i Hukuk-ı Osmaniye Cemiyeti aynı zamanda İstanbul'dan Anadolu'ya silah gönderilmesinde önemli rol oynamıştır. Cemiyet, Batı Anadolu'dan gelen cephe haberlerini Anadolu'ya göndermiş, Atatürk'le kurduğu ilişkisini Mayıs 1919-Mart 1920 arasında devam ettirmiştir.

1918, İzmir
Kurucu ve Yöneticiler: Moralizade Muvaffak, Halit ve Nail, Menemenlizade Muvaffak, Haşim Enveri, Nazmi, Hüseyin Lütfi, Abdurrahman Sami, Naci, Tokadizade Şekip, Salepçizade Mithat, Cami, İsmail Sıtkı, Ragıp Nureddin, Şerif Paşazade Remzi, Hasan Vasfi Bey

İstanbul'da bazı kuruluş ve siyasi parti temsilcilerinin katılımıyla "Milli Kongre" adıyla bir kuruluş oluşturulması.

Genel Başkan Göz Dr.Esat Paşa
Kurucuları: Milli Talim ve Terbiye Cemiyeti erkanı ile o dönemin çeşitli partilerinin yöneticileri, Genel Sekreter Abdurrahman Şeref Bey

Kars'ta toplanan 2. Kars Kongresi (Kars İslâm Şurası Büyük Kongresinde, Ahıska Hükümet-i Muvakkatası, Aras Türk Hükümeti ve Kars İslâm Şûrası hükümetleri "Kars Millî İslâm Şûrası Merkez-i Umumisi" adı altında birleşti. 60 yöresel temsilcinin katıldığı kongrede Cumhurbaşkanlığına Cihangirzade İbrahim Bey seçildi.

Bu hükûmet Elviye-i Selâse'nin tamamı ile birlikte Kars, Batum, Ahıska, Ahılkelek, Artvin, Ardahan, Acara, Posof, Çıldır, Göle, Oltu, Karakurt, Sarıkamış, Karapınar, Kağızman, Kulp, Iğdır, Serdarabat, Aralık, Nuraşen, Nahçıvan, Culfa ve Ordubad gibi Türklük bölgelerini kapsıyordu.

Genel Başkan: İbrahim Cihangiroğlu
Üyeler: Kağızmanlı Ali Rıza, Fahreddin, Hasan Han, Ağababaoğlu Abbas Ali, Hattat oğlu Mehmet, Mühendis Mahmut, Hasanbeyoğlu Mehmet, Erzurumlu Karadursun, Çıldırlı Dr.Esat (Oktay)

Edirne'de "Trakya-Paşaeli Müdafaa-i Heyeti Osmaniyesi" adlı cemiyetin kuruluşu.

Genel Başkan Şehbender Şükrü Bey
Kurucu ve Yöneticiler: Yolageldili Tüccar Kasım Efendi, Lüleburgazlı Şevket (Ödül), Dimetokalı fabrikatör Cemal, Ahırköylü Ahmet, Edirneli Şevket Bey

1918, İstanbul
Kurucu ve Yöneticiler: Halide Edip (Adıvar), Celalettin Muhtar, Ali Kemal, Hüseyin Avni, Refik Halid (Karay), Ragıp Nureddin, Celal Nuri (İleri), Necmeddin Sadık (Sadak), Cevat, Ahmet Emin (Yalman), Yunus Nadi

Manda ve himayeyi büyük bir heyecanla savunanların bir kısmı, ülkenin toprak bütünlüğünün sağlanması, gerekli ekonomik yardımın alınması ve Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Wilson'un adalet ve sürekli barış üzerine oturttuğu ilkelerden yararlanılması için 4 Aralık 1918'de Wilson Prensipleri Cemiyet'ini kurmuşlardı.

Erzurum Kongresini tertip edecen cemiyettir. Erzurum Kongresinde diğer Müdafaa-i Hukuk Cemiyetlerinin, "Şarki Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti" altında toparlanması ile fiilen 7 Ağustos 1919, resmen 24 Ağustos 1919 tarihinde kapanmıştır.

Bütün şer güçlerin devletin topraklarını paylaşmakta olduğu bu dönemde bir çok Müdafaa-i Hukuk ve Reddi İlhak cemiyetleri kurulmuştur.

Bu cemiyetlerden birisi de; Diyarbakır'ın köklü ve kültürlü bir ailesinden olan Süleyman Nazif'in çalışmaları sonucunda, 2 Aralık 1918 tarihinde kurulmuş olan Vilâyât-ı Şarkiye Müdafaa-i Hukuk-ı Milliye Cemiyeti'dir. Bu Cemiyet'in kuruluşu İstanbul'da yayınlanan ve Cemiyet'in yayın organı olan Hadisât Gazetesi'nde şu şekilde yer almıştır:

"Şark vilayetlerinde galip unsurlar Türkler ve Kürdlerin milli hukuklarını müdafa'a azmiyle bazı kültürlü şahıslar tarafından bir heyet teşkil edilmiş ve bu konudaki muamele riyasiyeye ulaştırılmıştır.

Erzurum, Bitlis, Diyarbakır, Sivas, Elazığ, Van vilayetlerinden meydana gelmiş olan şark vilâyetlerinde en ziyade Türkler, daha sonra Kürdler ezici çoğunluğu teşkil ederler. İslami bağ ise aradaki ırk ve lisan ihtilâfını büsbütün yok etmiştir. Bu vilâyetler ahalisi meyanında Osmanlı ailesinden ayrılma arzu ve tasavvur olunamaz. Yeni teşekkül eden Müdafaa-i Hukuk-ı Milliye Heyeti bu hakikati aleme ispat için her vesileyi ihzar edecektir. Mesaisinde başarıya ulaşmasını temenni ederim"

Kurucusu: Süleyman Nazif, Dursunbeyzade Cevat (Dursunoğlu)

İstanbul'da "Kilikyalılar Cemiyeti" nin kurulması.

Kars Millî İslâm Şûrası Merkez-i Umumisi, Wilson Prensiplerine göre kurulduğu için 26 Aralık 1918 tarihinde İngilizler tarafından resmen tanındı.

Ardahan'da düşman işgaline mani olunmak üzere bir kongre toplanması.

Hürriyet ve İtilaf Fırkası ilk defa, Mutedil Hürriyetperveran ve Ahrar fırkalarının bir araya gelmesiyle 21 Kasım 1911'de kuruldu.

Kurucuları arasında İsmail Hakkı Paşa, Arap milliyetçisi Abdülhamit Zehravi (ayrılıkçı eylemleri nedeniyle 1916'da idam edildi), Şeyhülislam Mustafa Sabri, Deli Fuat Paşa, Ermeni Dr. Dagavaryan, Dr. Rıza Nur, Miralay Sadık ve Damat Ferit Paşa gibi kişiler bulunuyordu.
Fırka'nın ilk genel başkanı Damat Ferit Paşa oldu. Onun sağlık sorunları sebebiyle fırka başkanlığından ayrılmasının ardından başkanlığa Fuat Paşa getirildi.

Fırkanın siyasi programı Teşebbüsü Şahsi Âdemi Merkeziyetçilik ilkelerine dayanıyordu.

İttihat ve Terakki'nin Babı Ali baskınıyla iktidarı ele geçirmesinin ardından adı Haziran 1913'te Mahmut Şevket Paşa'nın öldürülmesi olayına karıştı. Bu sebeple İttihat ve Terakki Fırkası'nın baskısıyla dağılan Hürriyet ve İtilaf Fırkası 10 Ocak 1919'da yeniden siyasi hayata geri döndü.

10 Ocak'ta ilk merkez yönetim kurulunu seçen fırkanın başkanı Nuri Paşa, yönetim kurulu üyeleri de Müşir Zeki Paşa, Abdülkadir, Zeynelabidin, Ali Kemal, Refik Halit (Karay) ve Rıza Tevfik (Bölükbaşı) gibi kişilerdi. İngiliz yanlısı bir politika benimseyen parti Anadolu'daki milli harekete karşı çıkıyordu. Çünkü parti üyeleri, milli hareketin İttihatçıların bir girişimi olduğunu düşünüyorlardı.

Bu parti üyelerinden Rıza Nur, Ahmet Ferit (Tek) gibi bazı kişiler 23 Nisan 1920'de Ankara'da açılan Büyük Millet Meclisine katıldılar. Diğerleri milli mücadeleye muhalefete devam ettiler. Savaş sona erince parti üyelerinin çoğu yurt dışına kaçtı. Kalanlardan bir bölümü de 150'likler listesine girerek Türk vatandaşlığından çıkarıldı ve yurt dışına sürgüne gönderildi.

Partinin bu ikinci kuruluşunda görev alan Nakşibendi Şeyhi Konyalı Zeynelabidin kendi memleketi olan Konya'nın Bozkır ilçesinde çıkan isyanlarında önemli bir rol oynadı.

Dr. Rıza Tevfik Sevr Anlaşmasını imzalayanlar arasındaydı. Ali Kemal ise Birinci Damat Ferit Paşa hükümetinde önce eğitim bakanı, sonra da içişleri bakanı olarak görev aldı. Mustafa Kemal Paşa'yı tutuklatmak için Sivas Kongresi sonuna kadar büyük bir çaba gösterdi. Bundan sonra görevinden ayrıldı ancak gazeteci olarak milli mücadele aleyhtarı faaliyetlerine devam etti.

Ali Kemal 10 Kasım 1922'de yargılanmak üzere Ankara'ya götürülürken Adapazarı'nda Nurettin Paşa ile görüştü. Görüşmeden çıkarken kendisini bekleyen kalabalık tarafından linç edildi.
Yurt dışına kaçan veya sürgün edilen diğer Hürriyet ve İtilaf Fırkası mensupları ise 1938'de çıkan bir af yasasıyla ülkeye geri döndüler.

17 ve 18 Ocak 1919 tarihlerinde Dr. Esat Oktay Bey başkanlığında Kars'ta toplanan kongreye 131 temsilci katıldı ve kongrede Kars Millî İslâm Şûrası'nın adı Cenûb-i Garbî Kafkas Hükûmet-i Muvakkata-i Milliyesi olarak değiştirildi. Başkanlığına Cihangirzade İbrahim Bey tekrar seçildi.

Bu geçici hükumet, 18 maddeden oluşan anayasası ve yeşil ve kırmızı zemin üzerinde bulunan ay-yıldızlı bayrağı kabul edip; 12 üyeli bir bakanlar kurulu ve halkın oyu ile seçilen 131 milletvekilli bir parlamento kurdu.

Mart 1919'da Gürcü ve Ermeni kuvvetlerinin saldırılarını bu hükümet kuvvetleri geri püskürttü.

Trakya-Paşaeli Müdafaa Heyet-i Osmaniyesi, İstanbul'da bulunan murahhas binasinda toplantı yaptı ve bazı kararlar aldı.

Trabzon'da "Trabzon Mühafaza-i Hukuk-u Milliye Cemiyeti"nin kuruluşu.(Bazı kaynaklarda 25 Ocak 1919 olarak belirtilmektedir.)

Kurucular: Nemlizade Sabri, Eyübzade İzzet, Murat Hanzade Ziya, Abanozzade Hüseyin, Eyübzade Ömer Fevzi, Hacı Ali Hafızzade, Mehmet Salih, Molla Bekirzade Mehmet Avni, Müftüzade Hacı Mehmet

Karadeniz Bölgesindeki Rum faaliyetlerine karşı Samsun'da, "Karadeniz Türkleri Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti"nin kuruluşu.

Trabzon Mühafaza-i Hukuk- Milliye Cemiyeti'nin ilk kongresini yapması.

Samsun'da Rum tehlikesine karşı faaliyete geçen "Karadeniz Türkleri Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti"nin Tokat şubesinin kuruluşu

"Vilayat-ı Şarkiye Müdafaa-i Hukuk Milliye Cemiyeti"nin Erzurum şubesinin açılışı.

İzmir Müdafaa-i Hukuk-u Osmaniye Cemiyeti, Izmir Beyler Sokaktaki sinema binasında "Büyük Redd-i Ilhak Kongresi" düzenledi. Kongre 19 Mart 1919'da dağıldı.

"Cenûb-i Garbî Kafkas Hükûmet-i Muvakkata-i Milliyesi" meclisi "Cenûb-i Garbî Kafkas Hükümet-i Cumhuriyesi" adını almıştır. Bu hükümette Stefani Vafiades, Pavlo Camusev ve Matyev Radjinsky gibi Hıristiyan kökenli milletvekilleri ve bakanlar da vardı. Bu anlamda, katılımcı, çoğulcu ve şeffaf, yurttaşların seçme ve seçilme hakkına sahip olduğu bir yönetime sahipti.

Adana'da "Kilikyalılar Cemiyeti"nin kuruluşu.

İzmirli yurtseverler, gece Yahudi Maşatlığı'nda toplanarak, Reddi İlhak ilkesini kabul etti.

Muğla'da, İzmir'in işgalini protesto amacıyla miting.

Denizli, Tavas ve Kastamonu'da İzmir'in işgalini protesto mitingleri.

Aydın'da İzmir'in işgalini protesto mitingi.

İstanbul'da, Üsküdar Doğancılar'da İzmir'in işgalini protesto mitingi.

İstanbul'da "İngiliz Muhipleri Cemiyeti"nin kuruluşu.
Kurucu ve Yöneticiler: Eski Dahiliye Nazırı Memduh Paşa, Şehremini Cemil Paşa, Ahmet Zülüfkül Paşa, Ali Rüştü Efendi, Abdullah Bey, Hamdi Paşa, Şevket Bey, Sait Molla, Miralay Enver Bey, Sadrettin Safiyettin, Nebil Ziya, Abdullah Zühdü, Ressam Ahmet Paşa, Halit, Nazif Sururi, Cafer, Emin, Ahmet Rıfat, Nüzhet Paşa, Vahi Bey

Kadıköy'de yabancı işgallerini protesto mitingi.

İkinci Trabzon Muhafaza-i Hukuk-u Milliye Kongresinin toplanması.

Diyarbakır'da, İzmir'in işgalini ve Doğu'da bir Ermeni devleti kurulması tasarısını protesto mitingi düzenlendi.

Sultanahmet Mitingleri (23 Mayıs 1919 ve 13 Ocak 1920)

İzmir'in işgal edildiğinin duyulmasıyla birlikte, başta İstanbul olmak üzere tüm yurtta derin infial uyandı. Bunun üzerine İstanbul Sultanahmet Meydanı'nda bir dizi protesto mitingi yapıldı.
Mitingleri "Karakol Cemiyeti" ve "Türk Ocakları" organize ediyordu. Bu mitinglerde Şair Mehmet Emin Yurdakul, Hamdullah Suphi Tanrıöver, Halide Edip Adıvar, Şükufe Nihal gibi hatipler konuşmuştur.
Sultanahmet mitingleri Anadolu direnişinin moral ve kadro kaynağı olmuşlardır.

Oltu'daki "Meclis-i İdare" adlı kuruluş, "Oltu Şura Hükumeti" adıyla tekrar faaliyete gecti ve 17 Mayis 1920'ye kadar bölgeyi bağımsız olarak idare etmiştir..

İngilizler, İstanbul'da Bekirağa Bölüğü'nde tutulan İttihat ve Terakki ileri geleni 67 siyasi tutuklu Malta'ya sürgüne gönderildi. Sürgünler 20 Kasım 1920'ye kadar sürdü.

Denizli'de Müdafaa-i Hukuk ve Redd-i İlhak Cemiyeti'nin kuruluşu

Muğla'da Menteşeliler Müdafaa-i Vatan Cemiyeti kuruldu.

Hacı Şükrü Bey tarafından Aydın cephesinde "Kuvay-i Milliye" teşkil edilmesi.

1919, Aydın
Kurucuları: Hoca Esat Efendi, Sultani Muallimlerinden Sabri Bey

Çine'de, "Çine Heyet-i Milliyesi"nin kurulması

Akhisar'da "Redd-i İlhak Cemiyeti" kuruldu.

Vilayat-i Şarkiye Müdafaa-i Hukuk-u Milliye Cemiyeti Erzurum şubesi bir Kongre düzenledi. Kongre uzun bir karar tanzim ederek 25 Haziran 1919'da sona erdi.

Söke'de, "Söke Heyet-i Milliyesi"nin kurulması

Trakya-Paşaeli Müdafaa Heyet-i Osmaniyesi'nin Birinci Kongresi

Denizli'de Müdafaa-i Hukuk ve Redd-i İlhak Cemiyeti yerine, "Heyet-i Milliyenin kuruluşu.

1919, Menderes
Kurucu ve Yöneticiler: Denizli Mutasarrıfı Faik (Öztrak), Belevli Yusuf, Müftü Ahmet Hulusi, Müftüzade Kazım, Hamamcı Şeyh Mustafa, Tat Osmanoğlu Emin, Tavaslızade Mustafa, Küçükağazade Ali, Dr.Kazım, Dalamanlızade Şükrü Bey

Talat, Enver ve Cevat Paşalarla, Doktor Nazım Bey, İstanbul Divan-ı Harbi tarafından gıyaben idama mahkûm edildi.

Kongre'de, bölgesel nitelikteki ikinci Nazilli Kongresi'ne katılacak delege secimleri yapıldı.

Gönen'de Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti'nin fiilen teşekkülü.

Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti teşkil edildiğine dair beyanname, Mustafa Kemal Paşa'nın imzasıyla Sivas Vilayeti'ne verildi.

Anadolu ve Rumeli Müdâfaa-i Hukuk Cemiyeti Hey'et-i Temsîliyyesi, cemiyetin en yüksek idare organı ve çeşitli yerlerde kurulmuş olan müdâfaa-i hukuk ve redd-i ilhak cemiyetleri de bunun birer şubesi sayıldılar.

Ana amacı Osmanlı Devleti'nin dağılma tehlikesine karşı "İslâm halifeliği ve Osmanlı saltanatının varlığını korumak" (Nizamnâme, md. 3) olan Anadolu ve Rumeli Müdâfaa-i Hukuk Cemiyeti'nin Sivas Kongresi'nde tesbit edilen nizamnâmesine göre;

--- Hey'et-i Temsîliyye vatanın bütününü temsil edecek (md. 7/VII), eğer Osmanlı hükümeti İtilâf devletlerinin baskısıyla anayurdun bir parçasını bırakmak zorunda kalacak olursa,
--- Temsil Heyeti mukaddes halifelikle Osmanlı saltanatına olan bağlılığını sürdürerek vatanı Rum ve Ermeni ayakları altında çiğnetmemek için derhal geçici bir yönetim kuracak,
--- kongrenin aldığı kararları Türk milletine, İstanbul hükümetine ve yabancı devletlere duyuracaktı.

Bu şekilde Anadolu ve Rumeli Müdâfaa-i Hukuk Cemiyeti, vatanın bütünü adına konuşmak ve iş görmek yetkisine sahip meşrû ve millî bir teşkilât haline geldi.

Türkiye'nin ilk legal sosyalist partisi İstanbul'da Dr.Şefik Hüsnü Değmer ve Ethem Nejat tarafından kuruldu.

*** Türkiye İşçi ve Çiftçi Sosyalist Fırkası, Eylül 1919'da İstanbul'da, Mehmed Vehbi (Sandal), Vedat Nedim (Tör), Ali Nizamî, Mümtaz Fazlı (Taylan), Nurullah İsmâil (Yeğenoglu), Dr. Şefik, Hüsnü Bey gibi sosyalistler tarafından kurulan parti.

Almanya'ya eğitim için gidip sosyalist fikirlerin etkisinde kalan gençler, Temmuz 1919'da İstanbul'a gelip, parti kurma çalışmalarına başladılar. Eylül 1919'da kuruluşu tamamlayarak bir kısmı Anadolu'ya geçti. Bir kısmı ise İstanbul'da çalışmalarını sürdürdü. İstanbul'da kalanlar, III. Enternasyonal'e girerek gizli çalışmalarını sürdürdüler. Bazı üyeler bu tutuma karşı koymak için direndiler. Vedat Nedim (Tör), Şevket Süreyya (Aydemir), İsmâil Hüsrev (Tökin), Burhan Asaf (Belge) Sovyetler Birliği'nin görüşlerini kabul etmediklerin için partiden çıkarıldılar.

Fırka, II. Meşrutiyet yılları boyunca işlenmiş olan Osmanlı tarzı sosyalizm tipinden farklı bir ideoloji sunarak, Marksist-Leninist fikirlere önem verdi. "Kurtuluş" dergisinde bu fikirleri işledi. İstanbul'daki fırka mensupları "Aydınlık" dergisinde toplandılar. Anadolu'dakiler ise, Türkiye Halk İştirâkiyûn Fırkası'nın kurucuları olarak "Yeni Hayât" dergisini çıkardılar. Ağır tenkitlere uğrayan Aydınlıkçılar, halka ve köylüye hitâp etmek için "Orak-Çekiç" dergisini çıkardılar. Diğer sosyalistlerle birleşerek ortak cephe kurmak isteyen bu fırka mensupları, 1919 seçimleri öncesinde bu yönde çalıştıysa da başarı gösteremedi. Fakat işçi hareketleri tertip etmekten geri kalmadılar. Daha sonra da aynı türden teşebbüsleri başarısızlıkla sonuçlandı.

Dâmâd Ferîd Paşa hükümetinin politikalarına karşı çıkan fırka, TBMM döneminde de devam etti. 1924 yılında fesh edilerek son buldu.

İşçi Partisi, kendisinin Türkiye İşçi ve Çiftçi Sosyalist Fırkası'nın tarihsel mirasçısı olduğunu belirtmektedir.

Bursa'da Müdafaa-i Hukuk Heyet-i Merkeziyesi"nin kuruluşu.

Kirmasti (Mustafakemalpaşa)'de, "Müdafaa-i Hukuk Heyet-i Merkeziyesi"nin kuruluşu.

Konya'da ilk "Müdafaa-i Hukuk Cemiyet-i Heyet-i Merkeziyesi"nin kurulması.

Trakya-Pasaeli Müdafaa-i Hukuk-u Osmaniye Cemiyeti Ikinci Kongresini yaptı.

Merkezi Sivas'ta olmak üzere "Anadolu Kadınları Müdafaa-i Vatan Cemiyeti" kuruldu. Cemiyet kısa zamanda Anadolu'da bir şube açtı

Silifke'de, "Müdafaa-ı Hukuk Cemiyeti"nin kurulması.

Gümülcüne'de halk temsilcilerinin katılımıyla bir kongre toplanması ve Batı Trakya'nın gelecekteki durumunun görüşülmesi, (Gümülcüne Kongresi)

Sultanahmet Meydanı'nda 150 bin kişinin katıldığı büyük bir miting yapıldı.

İzmir'in işgal edildiğinin duyulmasıyla birlikte, başta İstanbul olmak üzere tüm yurtta derin infial uyandı. Bunun üzerine İstanbul Sultanahmet Meydanı'nda bir dizi protesto mitingi yapıldı. Mitingleri "Karakol Cemiyeti" ve "Türk Ocakları" organize ediyordu. Bu mitinglerde Şair Mehmet Emin Yurdakul, Hamdullah Suphi Tanrıöver, Halide Edip Adıvar, Şükufe Nihal gibi hatipler konuşmuştur. Sultanahmet mitingleri Anadolu direnişinin moral ve kadro kaynağı olmuşlardır.

Oltu'da "Şura Hükümeti"ni yöneten "Oltu İslam Terakki Komitesi, ilk genel kongresini yaptı.

Trakya-Paşaeli Müdafaa-i Hukuk Heyet-i Osmaniyesi, 217 kişinin katılımıyla "Edirne Kongresi"ni yaptı. Kongre 13 Mayıs'a kadar devam etti.

Cukurova ileri gelenleri tarafından Pozantı Kongresi düzenlendi.

Bakü'de Mustafa Suphi ve Ethem Nejat tarafından Türkiye Komünist Fırkası kuruldu.
İlk Genel Sekreter: Mustafa Suphi.

18 Ekim 1920 Türkiye Komünist Fırkası, Ankara'da resmen kuruldu.
Kurucu ve Yöneticiler: Tevfik Rüştü (Aras), Mahmut Esat (Bozkurt), Mahmut Celal (Bayar), Yunus Nadi (Abalıoğlu), Kılıç Ali, Hakkı Behiç (Bayiç), İhsan (Eryavuz), Refik (Koraltan), Eyüp Sabri (Akgöl) ve Süreyya (Yiğit)

19 Aralık 1948 Türk Komünist Partisi, Bulgaristan Komünist Partisinin 5. Genel Kongresine bir telgraf gönderdi. Telgrafta "... Türk irtica hükümetinin ve mürteci Türk basınının bütün baskı ve tezviratlarına rağman Türk komünistleri faaliyetlerine devam etmektedir" denilmektedir. (Cumhuriyet. 20 Aralık 1948)

13 Ocak 1951 Türkiye Komünist Partisi'nin bazı üyeleri tutuklandı.

TKP önde gelenleri başta Mustafa Suphi olmak üzere Türkiye'ye geldiler. Ne var ki, 28-29 Ocak gecesi Karadeniz'de bindikleri motor basılacak, Suphi ve arkadaşları Karadeniz'de boğularak öldürüldü. Emri kimin verdiği bugün dahi tartışma konusudur.

İstanbul'da gizli olarak kurularak, Osmanlı Devleti'nde 1 Şubat 1913-1919 arasında faaliyet göstermiş olan "Müdafaa-i Milliye Teşkilatı" Ankara Hükümeti tarafından resmen tanındı. Teşkilatın İttihat ve Terakki Cemiyetinin bir girişimi olduğu kabul edilmektedir.

Kurtuluş Savaşı sürecinde yurdun dört bir tarafında ve çok yakın zamanlarda Müdafaa-i Milliye ve Red-di ilhak cemiyeletleri kurulmuştur.

Mustafa Kemal'in Anadoluya gönderilmesiyle paralel olarak faaliyete geçen ve her biri bağımsız olarak, belli bir sistematik içinde kurulan bu dernekler, Erzurum Kongresinde alınan kararla aşama aşama birleştirilmiş ve nihayetinde ANADOLU ve RUMELİ MÜDAFAA-İ HUKUK CEMİYETİ adı altında toplanmıştır.

Erzurum'da, bu cemiyetlere yerleştirilmek üzere askerlikten istifa eden Mustafa Kemal, birleştirilen cemiyetlerin hasılından oluşan Heyeti-i Temsiliye adına, Meclisin açılışına kadar yetkilendirilmiştir.

Mustafa Kemal resiliğinde toplanan cemiyet, Müdafaa-i Hukuk Grubu adıyla TBMM'nde asıl unsur haline getirilmiş, grubun dışındaki kimseler ilk dönem içinde ayıklanmıştır.

Bu grup daha sonra CHF ve CHP adını alacak, ancak Mustafa Kemal'in vefatından sonra oluşan yönetimler ile, küresel emperyal güçlerin denetimine girerek, İstiklal Savaşı ve Milli Mücadele döneminde ki ruh ve kimliğini kaybedecektir.

İkinci TBMM seçimlerinden önce, Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti'nin başkanı olarak Mustafa Kemal tarafından yayımlanan seçim bildirgesidir.
Umde (ilke) olarak adlandırılan 9 maddeden oluştuğu için bu adla bilinir.

Mustafa Kemal'in yönetiminde 1908 Mondros Antaşması sonrası Milli Mücadele döneminde oluşturulan "Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyetleri" 1nci mecliste "Müdafaa-i Hukuk Grubu" olarak faaliyet gösterdi.

Grup, 9 Eylül 1923'te "Halk Fırkası" adını aldı. 1924 yılında "Cumhuriyet Halk Fırkası", 1935 yılında ise "Cumhuriyet Halk Partisi" adını almıştır.

Cumhuriyet Halk Fırkası 1931 yılına kadar ekonomide liberalizmi, 1929 Büyük Buhran akabinde, 1931'den sonra ekonomide "Devletçilik" ilkesini kabul etti. 1927 yılındaki 2nci büyük kongresinde "Cumhuriyetçilik", "Halkçılık", "Milliyetçilik" ve "Laiklik" CHF'nın dört temel ilkesi olarak benimsenmişti.

18 Mayıs 1931 tarihinde ki 3ncü büyük kurultayda "Devletçilik" ve "Devrimcilik" ilkeleri de eklenerek Partinin ilkeleri altıya çıkarılmıştır. Partinin amblemi olan 6 ok bu ilkeleri simgelemektedir.

1935 Kurultayında ise, Parti-Devlet bütünleşmesi hukuki temele oturtuldu.

Cumhuriyet Türkiyesi'nin ilk işçi kuruluşlarından biri olan Amele Teali Cemiyeti kuruldu ve cemiyet başkanlığına Sabri Bey getirildi.

Halk Fırkası, "Cumhuriyet Halk Fırkası" adını aldı.

Genel Başkan: Kazım Karabekir, Başkan Yardımcısı: Rauf Orbay ve Adnan Adıvar, Genel Sekreter: Ali Fuat Cebesoy'dur.

Terakkiperver Cumhuriyet fırkası demokratik hayatı benimsemekle beraber dini inanışlara saygılıyız görüşüne de ağırlık veriyordu. Programında "Parti dini inançlara saygılıdır" görüşünün yer alması Cumhuriyet karşıtlarının parti içinde toplanmasına neden oldu. Kısa zamanda amacından sapan parti, aynı zamanda inkılâpları benimsemeyen kişilerin sığınabileceği bir yer durumuna geldi.

Doğuda çıkan Şeyh Sait ayaklanmasında, partinin bazı yöneticilerinin de rolü olduğu gerekçesiyle, 5 Haziran 1925 tarihinde kapatıldı.

Kurtuluş Savaşının önemli komutanlarından, 1920'de Kars ve Sarıkamış işgalini bitiren ve Batı Cephesinde Sakarya Savaşında çok üstün başarılar göstererek, mezalimi ile ünlü Yunan 11. Tümenini, Komutanı General Krokodeilos Kladas ile beraber esir alan Halit (Karsıalan) Paşa (1883-1925), TBMM'nde öldürüldü.

Halit Paşayı öldürme görevi İsmet Paşanın yaveri Daim Bey'e verilmişti. Plana göre kürsüde konuşurken öldürülecekti. Ancak Halit Paşanın konuşması sırasında, yine Meclisteki yolsuzluklar konusuna değinince, çıkan kargaşa içinde bu plan uygulanamadı.

Görüşmelere ara verildiğinde Meclis koridorlarında Afyon vekili (Kel) Ali (Çetinkaya) Bey, Kozan vekili Ali Saip Bey, Cebelibereket vekili Avni Bey, Gaziantep vekili Kılıç Ali Bey, Cebeliberet vekili Hüseyin Avni Bey ve Elazığ vekili Hüseyin Bey, Halid Paşa'nın önünü kestiler. Bu kişilerin Halit Paşaya saldırmaları sonucunda çıkan kavga esnasında bir silah 9 el ateşlendi ve Halit Paşa vuruldu.

Halit Paşa, yaralı halde mecliste bir odaya alındı. 5 gün orada bekletildi. 5 gün sonra şehit oldu.

Mustafa Kemal'in kendisini ziyareti sırasında kendisine ateş edenin Rize mebusu Rauf Bey olduğunu söyledi. Ne tesadüftür ki Rauf Bey de birkaç ay sonra 3 Mayıs 1925 de yatağında ölü olarak bulundu.

Bu olayın İsmet İnönü – Fethi Okyar hesaplaşması ile ilintili olduğunu söyleyenler hiç de az değildir.

Dışişleri Bakanı Teyfik Rüştü, The Times dergisine verdiği bir röportajda; "Domuz çok güzel bir gıdadır. İslam bunu yasaklamış fakat bu fikir eski nesille birlikte yok olacaktır. Yıllarca PİS diye korkutulan Domuzu artık genç nesillerimiz yiyebiliyor. Bu Reformu Halkımız gönüllü kabul etmiştir." dedi.

Tokat Milletvekili Ahmet Refik Sevengil, Uyanış Dergisine verdiği mülakatta:

"Allah'ı da Sultan ile birlikte tahtından indirdik!" açıklamasını yaptı.

1929 Büyük Buhran yıllarında, ülkenin ve milletin ekonomik kabiliyetlerinin sınırlı olması nedeni ile, o güne kadar süregelen liberalizimden vazgeçilerek "devletçilik" politikaları uygulanmaya başlandı. Mustafa Kemal, bu politikaların faydalarını ummakla birlikte, risk ve zararları da görüyordu. Öngördüğü bir takım olumsuzluklara tedbiren, çok partili sisteme geçerek; hükümetin demokratik bir muhalefet sistemi ile sürekli halde denetimde tutulmasını sağlama gayretine girdi.

Mustafa Kemal, yakın arkadaşı Fethi Okyar'a parti kurmasını teklif etti. Sonucunda Fethi Bey ve Ahmet Ağaoğlu Serbest Cumhuriyet Fırkası kurdular. Bu yeni parti, o günün devletçilik politika ve uygulamalarına karşın, ekonomide libarizmi benimsiyordu ve bu, Mustafa Kemal'in planladığı ve arzu ettiği bir durumdu. Kısa sürede çok büyük bir taraftar kitlesi parti etrafında toplandı. Bilhassa Ege Bölgesinde epeyce bir kitleye hitap etmeye başladı.

CHP hükumetleri karşısında hızlı bir ilerleme gerçekleştiren partiye, gizli bir el tarafından "cumhuriyet karşıtı" gibi görünen kesimler adapte edildi ve parti zor durumda bırakıldı. Gelişmeler üzerine 18 Aralık 1930 tarihinde, kuruluşundan 4 ay sonra parti kendisini feshetmek zorunda bırakıldı.

10 Nisan 1931 günü Ankara'da toplanan Türk Ocakları Olağanüstü Kurultayı, Türk Ocakları'nın feshine ve mallarının CHP'ye devredilmesine karar verdi.

Bu karar, şube temsilciliklerine CHP milletvekillerinin seçtirilmesi ile kolaylıkla elde edilmişti.

Bu kararla Türk Ocağı'nın Genel Merkez yapısı, yurt alanına yayılmış 141 parça mülkü ve bütün nakdi varlıkları Cumhuriyet Halk Partisine devredilmiş oldu.

Meclis görüşmeleri sırasında, İsmet İnönü:
"Eğer bir memlekette erbabı namus, laakal eşşira kadar sabur olmazsa, o memleket behemahal batar."

Cumhuriyet Halk Fırkası Dördüncü Büyük Kurultayı toplandı.
4. Kurultay, Mustafa Kemal Atatürk'ün katıldığı son kurultay oldu.

Kurultayda "fırka" yerine fransızca eş anlamlısı olan "parti" sözcüğü benimsendi. Altı ok daha ayrıntılı şekilde ele alındı.

"Partinin güttüğü bütün bu esaslar Kemalizm prensipleridir" denilerek, Kemalizm ilk kez resmi olarak tanımlandı. Yıllar sonra bu ideolojinin Munis Tekinalp (Moiz Kohen) adında bir yahudi olduğu ortaya çıktı.

Bilinen ve kamuoyuna açıklanan vasiyetname şu şekildedir.

"Malik olduğum bütün nukut ve hisse senetleriyle Çankaya'daki menkul ve gayrimenkul emvalimi Cumhuriyet Halk Partisi'ne atideki şartlarla terk ve vasiyet ediyorum:
• 1) Nukut ve hisse senetleri, şimdiki gibi, İş Bankası tarafından nemalandırılacaktır.
• 2) Her seneki nemadan, bana nisbetleri şerefi mahfuz kaldıkça, yaşadıkları müddetçe, Makbule'ye ayda bin, Afet'e 800, Sabiha Gökçen'e 600, Ülkü'ye 200 lira ve Rukiye ile Nebile'ye şimdiki yüzer lira verilecektir.
• 3) Sabiha Gökçen'e bir ev de alınabilecek ayrıca para verilecektir.
• 4) Makbule'nin yaşadığı müddetçe Çankaya'da oturduğu ev de emrinde kalacaktır.
• 5) İsmet İnönü'nün çocuklarına yüksek tahsillerini ikmal için muhtaç olacakları yardım yapılacaktır.
• 6) Her sene nemadan mütebaki miktar yarı yarıya, Türk Tarih ve Dil kurumlarına tahsis edilecektir."

ULAN ÖKÜZ ANADOLU'LU!
SİZİN MİLLİYETÇİLİKLE, KOMÜNİZM İLE NE İŞİNİZ VAR?..
MİLLİYETÇİLİK LAZIMSA, BUNU BİZ YAPARIZ...
KOMÜNİZM GEREKİRSE, ONU DA BİZ GETİRİRİZ...
SİZİN İKİ VAZİFENİZ VAR:

BİRİNCİSİ, ÇİFTÇİLİK YAPIP MAHSUL YETİŞTİRMEK...
İKİNCİSİ, ASKERE ÇAĞIRDIĞIMIZDA ASKERE GELMEK!"

Osman Yüksel Serdengeçti'ye hitaben Nevzat Tandoğan'ın bir zihniyetin Türk Halkı'na bakışını yansıtan ibretlik sözleridir.
Tandoğan, 1929 yılından 1946 yılında ölümüne kadar, Ankara Valisi, aynı zamanda Ankara Belediye Başkanı ve aynı zamanda CHP Ankara İl Başkanıdır.

Hükümetin kararı yayımlanan tebliğle açıklandı.

1941 de açılan proje yarışmasının sonucunda, Bakanlar Kurulu, İstanbul Mimarlık Fakültesi Profesörü Emin Onat ile Doçent Orhan Arda'nın projelerinin tadilattan geçirilerek uygulanmasına karar verdi. Anıtkabir'in temelini Başbakan Şükrü Saracoğlu attı.

Atatürk'ün ölümünden tam 6 sene sonra kabrinin temel atılmış oldu!

CHP'li 7 milletvekili, bütçeye ret oyu verdiler.

Celal Bayar, Adnan Menderes, Fuat Köprülü ve Refik Koraltan, CHP Meclis Grubu'na dörtlü Takrir‘i verdiler. 12 Haziranda Dörtlü Takrir, CHP Meclis Grubunda reddedildi.

İşadamı Nuri Demirağ tarafından kurulan parti, başlangıçta hızlı bir ilerleme gösterse de siyasi tecrübesizlikler ve kurucu ekibin kendi içinde ki fikir ayrılıkları nedeniyle, daha sonra kurulan Demokrat Partinin gölgesinde kaldı. 22 Mayıs 1958 de Türk siyasetin veda etti.

Menderes ve Köprülü CHP'den ihraç edildiler.

Celal Bayar, 26 Eylül'de önce milletvekilliğinden daha sonra 3 Aralıkta CHP'den istifa etti.

Refik Koraltan CHP'den ihraç edildi.

CHP'den istifa eden Celal Bayar ve ihraç edilen Adnan Menderes, Refik Koraltan ve Fuad Köprülü 7 Ocak 1946'da Demokrat Parti (DP) adıyla parti kurdular.

8 Kasım 1947 tarihli Cumhuriyet Gazetesinde şu haber çıktı: "Atatürk'ün hemşiresi Bayan Makbule (Atadan) tarafından (...) ilk defâ olarak Atatürk'ün ruhuna bir mevlid okutulacaktır."

1947 Kurultayı CHP için en önemli kurultaylardan birisidir.

İnönü'nün "Değişmez Genel Başkanlığı" 10 Mayıs 1946 tarihli 2. Olağanüstü Kurultayda zaten kaldırılmıştı. Genel Başkanlık Divanı kaldırılarak yerine kurultayca seçilen 40 üyeli "Parti Divanı" getirildi. Balkanlık seçiminde ilk kez İnönü oy birliğiile değil oy çokluğu ile seçildi.

Çok partili düzene geçilmesi ile seçmene inmek ihtiyacı duyan CHP, bu kurultayda, ilkokullara din dersi konulması ve üniversitelere ilahiyat fakülteleri açılması fikirlerini benimsedi. Yine de bu düşüncelere karşı çıkan partililer olduka fazlaydı.

CHP, 1947 yılında Devletçilik ilkesini de revize ederek ekonomi programını değiştirdi. Demir-Çelik Kombinaları, Genel Makine Fabrikası, Elektrolitik Bakır Kombinası gibi ağır sanayi projelerinden vazgeçildiğini açıkladı. MKE'nin (Makine Kimya Endüstrisi) gerçekleştirdiği ve Danimarka dahil birçok ülkeye ihraç edilen 8 kişilik yolcu uçağı üretimine son verildi.

Celal Bayar ve Adnan Menderes'in yoğun ilgi ve çabaları ile İnönü döneminde ödenek ayrılmayan ve her türlü gecikmeye yer verilen Anıtkabir inşaatı nihayet tamamlandı.

10 Kasım 1953 tarihinde Atatürk'ün naaşı, törenle yeni istirahatgahına defnedildi. Atatürk'ün, sağlığında son bir yıl kendisiyle hiç görüşmediği ve ölümünden sonra da hiç bir törene katılmayan İnönü, yine bu törene de katılmadı.

TEK PARTİ DÖNEMİNDE TANINAN İMTİYAZLAR KALDIRILDI
CHP'nin tek parti döneminde, devlet imkanlarından, parti, teşkilatlar ve yöneticiler lehine, kendi üzerine kaydettiği varlık ve imkanlar, çıkarılan bir kanun ile hazineye geri alındı. Bu mesele, devleti kendi malı gibi gören CHP anlayışında çok ciddi sıkıntılar yaratmıştır.

İçte ve dışta meydana gelen bütün gelişmeleri bir "muhalefet rüzgârı"na dönüştürmek isteyen CHP lideri İsmet İnönü, Türkiye'nin her tarafında meydan mitingleri düzenletip kışkırtıcı konuşmalar yapmaya başladı.

Günden güne artırılarak ve kışkırtılarak devam eden toplumsal kutuplaşma karşısında, açıkça geldiği gözlenen darbeye ön almak için Adnan Menderes, 12 Ekim 1958 günü gittiği Manisa'da halka hitaben yaptığı konuşmada özetle şunları söyledi:

"Muhalefetteki arkadaşlarımızın vatanperverliğine bir defa daha huzurunuzda müracaat ederek, şunu rica ediyorum: Kin ve ihtirası desteklemekte devam etmesinler.
Vatana hizmetin hangi istikamette olduğunu düşünerek, muhalefetin kötü gidişine ‘Paydos' desinler.
Anarşiye ve nifaka paydos dedikten sonradır ki, hakiki demokrasinin ve hürriyetin güneşi bütün parlaklığı ile ortaya çıkacak, milletimizin terakki ve teâlisine giden yolu daha da aydınlatacaktır. "

Bu sözler ve sonrasında ki bazı uygulamalar, CHP tarafından, Menderes'in askere ve darbeye karşı tedbir olarak, bir örgütsel oluşum yarattığı şeklinde yansıtılmaya çalışılsa da, 27 Mayıs günü, bunun hiç de böyle olmadığı açıkça ortaya çıktı.

Mareşal Fevzi Çakmak'ın 20 Temmuz 1948 tarihinde Demokrat Partiyi bölerek kurduğu, ancak daha sonra kapatılan Milet Partisi'nin devamı olarak Cumhuriyetçi Millet Partisi kurulmuştu. CMP, Türkiye Köylü Partisi birleşerek, Osman Bölükbaşı'nın Genel Başkanlığında CKMP, Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi kuruldu.

CHP'nin azalan gücüne karşılık Demokrat Partiyi ve muhafazakar tabanı bölmek için kurulduğu iddia edildi. Diğer bir yandan ise özellikle dış gelişmeler üzerine ortaay çıkacak olan darbeye karşı yeni oluşumlar meydana getirmek için kurulduğu da iddia edildi.

Nitekim bu partinin yönetimine, ilerleyen zamanda, darbenin mimarlarından ve Milli Birlik Komitesinin etkin üyelerinden Alparslan Türkeş ve ekibi geçecektir.

20 Aralık 1955 tarihinde Demokrat Partiden koparılan milletvekilleri ile kurulan Hürriyet Partisi, daha sonrasında yine DP'den koparılan vekillerle, 32 milletvekiline ulaşarak ve CHP'nin milletvekili sayısını da aşarak ana muhalefet partisi konumuna geldi. Ancak 1957 seçimlerinde %3 civarı bir oy alabilmişti.

Artık gerçekleşmesi sadece "an meselesi" olan darbe beklentisi içinde, 1958 yılındaki olağan üstü genel kurul toplantısı düzenlendi. Alınan karar ile parti dağıtıldı ve tüm mal varlığı CHP'ye devredildi.

CHP muhalefetinin ve muhalefet yanlısı medyanın (o donemde tüm medya bundan ibaretti), Türkiye'de kaos ortamı oluşturmak için girdiği çalışmaları ve gerçekleştirdiği eylemleri soruşturmak amacıyla, mecliste Tahkikat Komisyonu kurulmuştu.

Bu tahkikatlara başlanması, Menderes Hükümetinin, 27 Mayıs darbesi ile alaşağı edilmesinin ana nedenleri arasındadır.

Komisyonun görev yapmasına ve sonuç elde etmesine engel olmak için bir takım olaylar ve protestolar tertiplendi.
• Ankara ve İstanbul'da öğrenciler protesto gösterileri düzenlemeye başladılar.
• 26 Nisan'da İstanbul Üniversitesi öğretim üyeleri CHP'nin tahkik edilmesini protesto etti.
• 28 Nisan'da da öğrenciler merkez binada bir toplantı düzenlediler.
• Üniversite içinde başlayan çatışma Beyazıt Meydanı'na kadar taştı.
• Tansiyonun iyice yükseltilmesi ve eylemlerin ses getirmesi için, buradaki çatışmalar sırasında, Orman Fakültesi öğrencisi Turan Emeksiz, kurşunlanarak öldürüldü.

Olaylar nedeniyle Ankara ve İstanbul'da sıkıyönetim ilan edildi ve gece sokağa çıkma yasağı kondu.

İsmet İnönü, verdiği beyanatta: "Dış siyaset için söyleyeceklerim çok basittir. Batı demokrasileri ile aynı cephede bulunuyoruz. Bu anlayış milletçe kabul edilmiştir. Ve hangi parti iktidara geçerse geçsin, bu devam edecektir." dedi.

Milli Birlik Komitesi içerisinden 14 üyenin vazifesine son verildiği duyurulmuştur. Cemal Gürsel, 13 Kasım 1960 günü MBK içerisinden 14 üyenin, komiteden "affedilmelerinin" mucip sebeplerini şu cümlelerle açıklamıştır:

"Arkadaşlar, komite arkadaşlarımızın hepsi feragat sahibi, hepsi fevkalade çalışkan...fakat zaman zaman o kadar birbirinden ayrı fikirler, uzlaşmaz kanaatler ortaya çıkıyor ki, bir meseleyi halletmekten ziyade, bir meydan muharebesini kazanmak şekline giriyordu... Biz çatlaklığa meydan vermeden işi düzeltmek ve hatta hatta görünüşü kurtarmak adına gayri samimi beyanlar vermek mecburiyetinde kaldık... Fakat, son onbeş yirmi gün içinde hal öyle bir manzara ve mahiyet aldı ki komiteden sağlam karar çıkmak şöyle dursun, vatandaş efkarında şüpheler, ıstıraplar ve hatta endişeler başladı... Tabii, bütün memleket çocukları da, münevverleri de bizim kadar vatanperver oldukları için bu gidişin tehlikelerini görmeye ve ıstıraplarını duymaya başlamıştı. Ben, bütün dünyaya ve milletime karşı üzerime aldığım vazifenin mahiyetini ve icaplarını ciddi surette düşünmek mecburiyetindeydim... Bütün bu düşünüş ve görüşler çerçevesi içerisinde, yolumuzu aydınlatmak ve bu aydınlığı temin edecek kararları vermek durumunda idik. Öyle yaptık.."

13 Kasım harekâtının askeri anlamda lideri Cemal Madanoğlu olmuştur.
İngiliz belgelerinde, tasfiye edilen isimlerin ortak noktasının "CHP düşmanı olmaları" ve İnönü'nün Gürsel'i bu hamleyi gerçekleştirmesi yönünde teşvik ettiği noktasında doğrulanmayan raporların bulunduğu beyan edilmektedir.

Mürted Hava Üssünde bir süre nezaret altında kalan 14 subayın, yurtdışı tayinleri kararlaştırılmıştır. Karara göre;
Alparslan Türkeş Yeni Delhi'ye,
Orhan Kabibay Ottowa'ya,
Münir KöseoğluStockholm'a,
Orhan Erkanlı Mexico City'ye,
Mustafa Kaplan Lizbon'a,
Muzaffer Karan Oslo'ya,
Şefik Soyuyüce Kopenhag'a,
Fazıl Akkoyunlu Kabil'e,
Rıfat Baykal Tel Aviv'e,
Dündar Taşer Rabat'a,
Numan Esin Madrid'e,
İrfan Solmazer Lahey'e,
Muzaffer Özdağ Tokyo'ya ve
Ahmet Er Trablus'a tayin edilmiştir.

27 Mayıs 1960 askeri darbesinden sonra kapatılan DP'nin devamı olarak kurulan muhafazakar-liberal bir partidir. İlk Genel Başkanı, Darbe döneminin Genel Kurmay Başkanı olan ve Eminsular tasfiyesinde emeki edilen Ragıp Gümüşpala, 1964 yılına kadar partiyi yönetmiştir.

15 Ekim 1961 tarihinde Demokrat Parti'nin devamı niteliğindeki Adalet Partisi, Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi ve Yeni Türkiye Partisi oyların % 62'sini alarak 277 milletvekili çıkardı. Buna karşı Cumhuriyet Halk Partisi 173 milletvekili çıkarabildi.

Bu sonuçlar "Menderes'in seçim zaferi" olarak nitelendirildi ve İnönü güdümünde ki Ordu, bu başarısızlıktan çok rahatsız oldu.

Ordu içinde Milli Birlik Komitesi kadar etkili olmaya başlayan cuntalardan birisi olan Silahlı Kuvvetler Birliği, seçimlerin milli iradeyi tam olarak yansıtmadığını ve yeni bir darbenin gerektiğini savunmaya başladı ve "seçim sonuçlarını feshederek, iktidarı, milletin hakiki ve ehliyetli mümessillerine tevdi edeceğini" beyan eden, "Zabıt Varakası" başlıklı bir ültimatom hazırlayıp zamanın Genelkurmay Başkanı Orgeneral Cevdet Sunay'a verdiler.

Cevdet Sunay da "Genişletilmiş Komuta Konseyi" adını verdiği ama kanunlarda ve yönetmeliklerde yeri olmayan bir generaller grubunu toplayarak 21 Ekim ültimatomunu daha ılımlı hale getirip parti başkanlarına gönderdi.

22 Ekim'de Milli Birlik Komitesi'nin Ankara kanadından bir cunta da, aynı içerikteki "Mürted Protokolü"nü imzaladı. Fakat Silahlı Kuvvetler Birliği onursal başkanı durumunda bulunan Cevdet Sunay'ın müdahalesiyle protokoller askıya alındı ve siyasi parti liderleriyle pazarlık edilerek uzlaşma yoluna gidildi.

Siyasete 1962 yılında Adalet Partisi (AP) İdare Kurulu üyesi olarak başlayan Demirel, iki yıl içinde, 28 Kasım 1964'te genel başkanlığa seçildi.

Kurulmasını sağladığı ve Şubat-Ekim 1965 aylarında görev yapan koalisyon hükumetinde Başbakan Yardımcısı ve Devlet Bakanı olarak görev alan Demirel, 10 Ekim 1965'te gerçekleştirilen seçimlerde ilk kez milletvekili oldu.

Yapılan Genel Kurulda Alparslan Türkeş Cumhuriyetçi Milli Köylü Partisi Genel Başkanı seçildi.

CKMP Genel Kurulunda bu açıklamadan sonra, partili gençler "Başbuğ Türkeş" sloganları attılar. Önceleri karşı çıktıysa da daha sonra Türkeş de bunu benimsedi. Dokuz Işık, dokuz ana ilkeye dayanır.

Bunlar:
• (1). Milliyetçilik,
• (2). Ülkücülük,
• (3). Ahlâkçılık,
• (4). Toplumculuk,
• (5). İlimcilik,
• (6). Hürriyetçilik ve Şahsiyetçilik,
• (7). Köycülük,
• (8). Gelişmecilik ve Halkçılık,
• (9). Endüstricilik ve Teknikçilik

8 - 9 Şubat 1969 tarihinde Adana'da yapılan CKMP-Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi Genel Kurulunda partinin adı "Milliyetçi Hareket Partisi" olarak değiştirildi.
Partinin amblemi de "üç hilal" oldu.
Genel başkanlığa Alparslan Türkeş seçildi.
Türkeş için ilk kez bu kongrede "Başbuğ" sloganları atıldı.

Resmi Kuruluşu 21 Mayıs 1969 olsa da, kuruluşunun ilk nüveleri fiili olarak "1967 Doğu Mitingleri" ile başlamıştır.
16 Ekim 1970'te başlatılan tutuklamalarla birlikte DDKO'nun kapatılması, yönetici ve üyelerinin cezalandırılması talebiyle Ankara Ağır Ceza Mahkemesinde açılan dava devam ederken 12 Mart 1971 Askeri müdahalesi oldu. Sıkıyönetim ilanıyla birlikte DDKO Ankara Sıkıyönetim Komutanlığı'nın 26 Nisan 1971 tarihli bildirisiyle süresiz olarak kapatıldı. Dava ise 1402 sayılı kanun uyarınca Diyarbekir Sıkıyönetim Askeri Mahkemesine devredildi. Birçok Kürt aydın ve siyaset insanına ağır hapis cezaları verildi.

Necmettin Erbakan Genel Başkanlığında Milli Nizam Partisi MNP kuruldu. 12 Mart Muhtırasının ardından 20 Mayıs 1971 tarihinde parti kapatıldı.

Kısa adı TÜSİAD olan Türk Sanayicileri ve İşadamları Derneği kuruldu.
Derneğin asli unsurları, yabancı sermayeli kuruluşlar olup… amacı Türk Hükümetlerinin faiz ve sermaye karşıtı politikalarını engellemektir. Yerli ve milli kalkınmayı ve sanayileşmeyi önlemek için faaliyet göstermiştir.
Örgütün kuruluşu, 20 Mayıs 1971'de hükumet tarafından resmen kabul edildi.

CHP olağanüstü kurultayında delegelerin çoğunluğunun İsmet İnönü'nün isteğine karşı çıkıp çoğunluğu Ecevit yanlısı olan Parti Meclisi adaylarına oy vermesi üzerine CHP Genel Başkanı İsmet İnönü, 33,5 yıldır sürdürdüğü liderliğinden istifa etti.

CHP Genel Başkanlığına Bülent Ecevit'in seçilmesi ile "Değişmez Genel Başkan" İsmet İnönü, artık siyasetten ve CHP'den tümüyle dışlandı.

İnönü, 4 Kasım 1972'de CHP üyeliğinden, 14 Kasım 1972'de milletvekilliği görevinden istifa etti. 25 Aralık 1973 tarihinde vefat etti.

CHP'nin 30 Haziran 1972 günü başlayan 21. Kurultayı'nda genel başkanlığa Bülent Ecevit seçildi. Eski Başkan İsmet İnönü, Ecevit'i ayağa kalkarak selamladı.

Milli Nizam Partisinin kapatılmasının ardından Necmettin Erbakan, MSP'yi kurdu. Daha sonra Bülent Ecevit başkanlığında kurulan CHP-MSP koalisyonunda devlet bakanı ve başbakan yardımcısı olarak görev aldı. Ayrıca bu dönemde gerçekleşen Kıbrıs Barış Harekatı'na da destek verdi. Öte yandan 1975 yılında Adalet Partisi, Milli Selamet Partisi, Milliyetçi Hareket Partisi ile Cumhuriyetçi Güven Partisi arasında kurulan I. Milliyetçi Cephe Hükümeti'inde de yeniden başbakan yardımcısı oldu.

CHP Milletvekili İsmet İnönü, 'CHP'nin parti politikasının memleket için sakıncalı istikamet aldığı' gerekçesiyle gece geç saatlerde hem CHP'den, hem milletvekilliğinden istifa etti. İnönü, eski Cumhurbaşkanı olduğundan senatör olarak Cumhuriyet Senatosu'ndaki görevine devam etti.

Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) ile Milli Selamet Partisi (MSP) hükümet ortaklığı protokolü imzaladı.

CHP Genel Başkanı Ecevit, Gerede'de konuşma yaparken saldırıya uğradı.

MHP Genel Başkanı Alparslan Türkeş'in güneydoğu gezisi kapsamında uğradığı Diyarbakır'da olaylar çıktı. 46 kişi yaralandı.

Amerika Birleşik Devletleri'nde bulunan CHP Genel Başkanı Bülent Ecevit'e, Waldorf Astoria Oteli'nde konuşurken, Kıbrıslı Rum Staviros Skopetrides tarafından suikast girişiminde bulunuldu.

Maocu (Çin) ve Moskovacı olarak bölünen Türk Solu, kendi yazılı mecmualarında birbirlerine düşmanca yazılar yazdırılarak büyük bir oyunun içine sürüklendiler.

Sol'un bütün fraksiyonlarının katıldığı 1 Mayıs 1977 Taksim toplantısında, DİSK Genel Başkanı Kemal Türkler'in konuşma yaptığı sırada
• Silah sesleri duyuldu.
• Binlerce insan birbirini eze eze kaçışmaya başladı. Ancak kaçış yolunda ki Kazancı yokuşu bir kamyon ile kapatılmıştı. Burada muazzam bir izdiham meydana geldi.
• Daha ilk şok atlatılmadan, Sular İdaresi ve İntercontinetal Oteli'nden (The Marmara Otel) kalabalığın üzerine uzun namlulu silahlarla ateş edilmeye başlandı.
• Bu sırada, nerden geldiği bilinmeyen bir panzer alana girerek işçilerin üzerine su sıkmaya ve kalabalığı çiğnemeye başladı.
• Bu kaçışmanın ortasında, beyaz bir Renault marka arabadan göstericilerin üzerine ateş açıldı.

Kanlı 1 Mayıs'da, 34 kişi hayatını kaybederken 126 kişi ise yaralandı. Ölenlerin 5'i kurşunlanarak geri kalan 29 kişi ise ezilerek hayatını kaybetti. Yaralıların 39'u çeşitli yerlerinden silahla vurulmuşlardı.

1 Mayıs Olayları hiçbir zaman tam olarak aydınlatılmadı. Olaydan bir gün önce otele CIA ajanlarının yerleştiği ve olaydan sonra kayıtların silindiği iddia edildi.

Aynı dönemde MİT tarafından Başbakan Süleyman Demirel'e olası bir darbe için telkinde bulunuldu. İzleyen günlerde Bülent Ecevit'e İzmir'de Havaalanında suikast düzenlenince Kara Kuvvetleri Komutanı 1 Haziran 1977 tarihinde emekliye sevk edildi.

Ecevit çifti seçim gezisi için uçakla geldikleri İzmir Çiğli Havaalanında parti otobüsüne binerken uzun menzilden bir el ateş edildi. Kurşun, Ecevitlerin yakın arkadaşı olan Mehmet İsvan'ın bacağına isabet etti.

Kullanılan silahın Türkiye'ye emniyet personeli için az miktarda getirilen özel bir silah olduğu ve kullanılan kurşunun kimyasal bir zehir içerdiği iddia edildi. Ancak olayın üzerine hiç bir zaman gidilmedi.

Bülent Ecevit AP'den istifa eden 12 vekille, CHP'li İstanbul Belediye Başkanı Aytekin Kotil'in organizasyonuyla belediyeye ait Florya'daki Güneş Moteli'nde görüştü.

12 vekile CHP'ye geçişleri karşılığında bakanlık önerilmişti.

CHP lideri Ecevit bu görüşmelerde Tuncay Mataracı, Şerafettin Elçi, Mete Tan, Hilmi İşgüzar, Orhan Alp, Hasan Korkut, Cemalettin İnkaya, Ali Rıza Septioğlu, Oğuz Atalay, Enver Akova, Ahmet Karaaslan ve Güneş Öngüt ile görüştü.

9 AP'li vekil istifa ederek hükûmetten desteklerini çekti.

Onları Elazığ Bağımsız Milletvekili Ali Rıza Septioğlu ve AP'li Enver Akova ve Ahmet Karaaslan takip etti.

AP'den ayrılan vekillerin gensoruyu desteklemesi neticesinde 41. Türkiye Hükûmeti düşürüldü.

Cemalettin İnkaya bu gensoru görüşmelerinde oy vermedi. Böylece 12 vekil sayısı 11'e düştü ve Güneş Motel Olayı da bu nedenle 11'ler olayı olarak da anıldı.

Ecevit, Oğuz Atalay'ın bakanlık teklifini reddetmesi sonrası geri kalan eski AP'li 10 vekile bakanlık vererek 42. Türkiye Hükûmeti'ni kurdu.

Anavatan Partisi (ANAP) Turgut Özal başkanlığında kuruldu.

12 Eylül Darbesi'nden sonra kurulmuş merkez sol bir Türk siyasal partisidir.

20 Mayıs 1983'te kurulmuş, 2 Kasım 1985'te Sosyal Demokrasi Partisi (SODEP) ile birleşerek Sosyaldemokrat Halkçı Parti (SHP) adını almıştır. Bu partiyle, Cumhuriyet Halk Partisi'nin (CHP) 12 Eylül Darbesi'nden sonra kapatılmasının siyasal yaşamda yarattığı boşluğun doldurulması amaçlanmıştır.

Halkçı Parti 12 Eylül 1980 Darbesinden sonra başbakanlık müsteşarlığı yapan, CHP'nin eski genel başkan İsmet İnönü'nün de özel kalem müdürlüğünü yapmış olan Necdet Calp ve arkadaşları tarafından kuruldu. Mucip Ataklı, Ahmet Kemal Aydar, Engin Aydın, Neriman Elgin, Fahrettin Özdilek, Mustafa Kemal Palaoğlu, Bahriye Üçok da kurucular arasındaydı. Calp genel başkan, Yılmaz Hastürk de genel sekreter oldu.

29 Haziran 1985'te yapılan HP Büyük Kongresi'nde parti yönetimi önemli ölçüde değişti; daha önce partinin genel sekreterliğinde bulunan Aydın Güven Gürkan genel başkan, Halil İbrahim Şahin de genel sekreter oldu. Gürkan'ın başkanlığında HP, SODEP ile birleşmek için yoğun girişimlerde bulundu. 17 Ağustos 1985'te Halkçı Parti Küçük Kurultayı toplandı ve SODEP ile birleşilmesi yolunda ilke kararı aldı. 21 Eylül'de iki parti arasında birleşme protokolü imzalandı. 2 Kasım'da toplanan HP Olağanüstü Kurultayı partinin tüzük ve programıyla birlikte adını da Sosyaldemokrat Halkçı Parti (SHP) olarak değiştirdi.

12 Eylül Darbesi'nden sonra 1983'te siyasi faaliyetler serbest bırakılınca, kapatılan CHP tabanını sahiplenmek için kurulmuştur.

Prof. Erdal İnönü tarafından kurulmuştur. Ancak MGK'nın kurucuları sürekli veto etmesi nedeniyle parti ancak 8 Eylül 1983'te kurucularını tamamlayabildi ve bu nedenle 6 Kasım seçimlerine katılamadı. Partinin ilk genel başkanı Erdal İnönü veto edilince yerine Cezmi Kartay genel başkan oldu. Ancak MGK'nın veto yetkisi kalkınca İnönü, 17 Aralık 1983 tarihinde genel başkanlığa döndü.

13 Nisan 1984'te toplanan SODEP 1. Olağan Kurultayı'nda Genel Başkan İnönü, solda tek çatının şart olduğunu belirtti. Ardından 13 Temmuz'da İnönü ve Halkçı Parti Genel Başkanı Necdet Calp iki partinin birleşmesi için prensip kararı aldılar. Haziran 1985'te Aydın Güven Gürkan Halkçı Parti genel başkanı seçildi. Gürkan da birleşmeden yana olduğunu belirtti. 16 Eylül 1985'te SODEP ve Halkçı Parti'nin birleşme protokolü imzalandı. 2 Kasım'da Halkçı Parti kurultay toplandı ve partinin adı Sosyal Demokrat Halkçı Parti olarak değiştirildi. 3 Kasım'da SODEP kurultayı toplandı ve partinin feshedilerek SHP'ye katılması kararlaştırıldı. Böylece SODEP'in hukukî varlığı sona erdi.

Doğru Yol Partisi (DYP) kuruldu.

Ali Türkmen Genel Başkanlığında kurulan parti MSP görüşlerini benimsiyordu. 6 Eylül 1987'de yapılan halk oylaması ile bazı eski siyasi parti liderlerine siyaset yapma yasağı kaldırılınca, MSP eski başkanı Necmettin Erbakan, 11 Ekim 1987 tarihinde Refah Partisi genel başkanlığına seçildi. 21 Mayıs 1997'de Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı Vural Savaş, iktidarda iken RP hakkında, "Lâik Cumhuriyet ilkesine aykırı eylemleri" gerekçesiyle dava açtı.

Refah Partisi, 8 ay süren dava sonunda, 16 Ocak 1998'de Anayasa Mahkemesi tarafından kapatıldı. Necmettin Erbakan, Şevket Kazan, Ahmet Tekdal, Şevki Yılmaz, Hasan Hüseyin Ceylan ve İbrahim Halil Çelik'e 5 yıl süreyle siyaset yasağı getirildi. Kapatılma gerekçesinde, parti görevlilerinin laiklik karşıtı eylemleri, devletin kurucusuna karşı suçlamaları ve türbanla ilgili siyaseti de kanıtlar arasında sayıldı.

Hüsamettin Cindoruk, Doğru Yol Partisi Genel Başkanı seçildi. Cindoruk, "bu emaneti kimseye teslim etmem. Sadece sahibine teslim ederim" dedi. Yeni Genel Başkanın lakabı "emanetçi" oldu.

Eski Başbakan Yardımcısı ve SHP Genel başkanlarından Murat Karayalçın ve arkadaşları, Sosyal Demokrat Halk Partisi (SHP) adıyla yeni bir siyasi parti kurdular. Partinin başkanlığına Karayalçın, genel sekreterliğine ise Fikri Sağlar getirildi.

13 Nisan 1984'te toplanan SODEP 1. Olağan Kurultayı'nda Genel Başkan İnönü, solda tek çatının şart olduğunu belirtti. Ardından 13 Temmuz'da İnönü ve Halkçı Parti Genel Başkanı Necdet Calp iki partinin birleşmesi için prensip kararı aldılar. Haziran 1985'te Aydın Güven Gürkan Halkçı Parti genel başkanı seçildi. Gürkan da birleşmeden yana olduğunu belirtti. 16 Eylül 1985'te SODEP ve Halkçı Parti'nin birleşme protokolü imzalandı. 2 Kasım'da Halkçı Parti kurultay toplandı ve partinin adı Sosyal Demokrat Halkçı Parti olarak değiştirildi. 3 Kasım'da SODEP kurultayı toplandı ve partinin feshedilerek SHP'ye katılması kararlaştırıldı.

SDP, 18 Şubat 1995 tarihinde ortak yapılan kurultay ile CHP ile birleşme kararı alarak feshedildi.

Kuruluş çalışmaları 27 Ekim 1983 tarihinde Halil Tunç, Sedat Akman ve Murtaza Çelikel tarafından açıklanan DSP, 612 kurucu üyenin başvurusuyla 14 Kasım 1985'de resmen kuruldu. 23 Kasım'da yapılan ilk Kurucular Kurulu toplantısında tek aday olarak gösterilen Rahşan Ecevit, DSP Genel Başkanı oldu.

Rahşan Ecevit, 13 Eylül 1987 tarihinde yapılan Kurucular Kurulu toplantısında genel başkanlığı eşi Bülent Ecevit'e devretti. Kendisi de o tarihten itibaren Genel Başkan Yardımcılığı görevini üstlendi. 7 Mart 1988'deki 1. Olağan Büyük Kurultay'da, genel başkanlık görevinden ayrılan Ecevit, 15 Ocak 1989 tarihinde yapılan kurultayda yeniden genel başkan seçildi.

Ecevit'in Türkiye'ye çağırdığı Dünya Bankası Başkan Yardımcısı Kemal Derviş, 3 Mart 2001'de Devlet Bakanlığı'na atanarak ekonominin başına geçti.

Ecevit, 4 Mayıs 2002 tarihinde aniden rahatsızlanarak Başkent Üniversitesi Hastanesi'ne kaldırıldı ve 26 saat süren gözetimin ardından taburcu edildi. Bu, Ecevit'in uzun süren hastalık döneminin ve partiden ardarda istifaların yaşandığı ülkeyi erken seçime götüren sürecin başlangıcı oldu. Bir süre evinde dinlenen Bülent Ecevit, 17 Mayıs'ta yeniden Başkent Üniversitesi Hastanesi'nde tedavi altına alındı ve 11 gün burada kaldı.

DSP'den istifa edenler 22 Temmuz 2002 tarihinde Yeni Türkiye Partisi'ni (YTP) kurdular. YTP, 63 milletvekili ile Meclis'te temsil edilmeye başlandı. Sadece Ecevit'i ve DSP'yi siyaseten bitirmek ve CHP sultasını korumak için kurulan YTP, 2004 yılı Ekim ayında CHP ile birleşerek siyasi varlığına son vermiştir.

Demokratik Sol Parti (DSP) genel başkanlığına Bülent Ecevit seçildi.

Genel Başkan: Fehmi Işıklar

20 Ekim 1991 Genel Seçimlerinde, SHP ile Halkın Emek Partisi ittifak yaptı.

Fehmi Işıklar, Salih Sümer, Mahmut Uyanık, Sedat Yurttaş, Hatip Dicle ve Leyla Zana Diyarbakır'dan;
Ahmet Türk ve Mehmet Sincar, Ali Yiğit Mardin'den;
Mahmut Alınak, Orhan Doğan ve Selim Sadak Şırnak'tan;
Zübeyir Aydar, Naif Güneş, Siirt'ten;
Nizamettin Toğuç, Batman'dan; Remzi Kartal Van'dan; Sırrı Sakık Muş'tan; Mahmut Kılıç Adıyaman'dan, Sosyal Demokrat Halkçı Parti (SHP) listesinden 19. dönem milletvekilleri olarak TBMM'ye girdiler.

Bu milletvekilleri, SHP'den ayrılarak kendi parti gruplarını kurdular.

DENİZ BAYKAL CHP GENEL BAŞKANI OLDU
12 Eylül Darbesinin arkasından, CHP'nin yeniden açılmasından sonra, Deniz Baykal CHP Genel Başkanı seçildi.

CHP-SHP bütünleşmesinde yapılan protokol gereği üzerinde uzlaşılan Hikmet Çetin, 14 Şubat 1995'te CHP Genel Başkanlığı'na getirildi ve 9 Eylül 1995 tarihine kadar bu görevde kaldı. 9 Eylül 1995 tarihinde yapılan kurultayda ise Deniz Baykal yeniden CHP Genel Başkanı seçildi.

Turgut Özal:
"Ben bir icraat yapacağım zaman sol kafaların yazdıklarına bakarım. Eğer hiç sesleri çıkmıyorsa o projeyi yapmam rafa kaldırırım. Yarısının sesi çıkmıyor yarısının sesi çıkıyor ise o projeyi yeniler öyle yaparım. Eğer bütün solcular projeyi engellemek için yaygara yapıyorlarsa, hiç kimseyi dinlemem projeyi aynen yapar ve bitiririm çünkü o proje memleket için hayırlara vesiledir..."
...
"Halk Partisi hala statükocu partidir. Değişmez... bakmayın sosyal demokrat demesine. Onların sosyal demokratlığı da yoktur. Onlar statükoyu muhafaza eden eşraf partisidir. Vaktiyle o şekil kurulmuştur. O huyları hiç bir zaman değişmez. Onlar kendilerini allame-i cihan zannederler. Her şeyi bildiklerini zannederler hiçbir şey bilmezler."

Milliyetçi Çalışma Partisi, adını Milliyetçi Hareket Partisi olarak değiştirdi.

Genel Başkan: Yaşar Kaya

Süleyman Demirel'in Cumhurbaşkanı seçilmesiyle boşalan DYP genel başkanlığına, 8 Haziran günü Devlet Bakanlığından istifa eden Tansu Çiller seçildi.

Skandal, İSKİ Genel Müdürü Ergun Göknel'in aldatıldığını düşünen karısının ifadeleri üzerine ortaya çıktı. İstanbul dolandırılmıştı.
Göknel ifadelerinde yolsuzluk yaptığını kabul ederek, aldığı paraları CHP Genel Merkezine ve Belediye Başkanı Sözen'e aktardığını iddia etti.

SHP listelerinden meclise giren, DEP'li; Hatip Dicle, Leyla Zana, Orhan Doğan, Ahmet Türk, Sırrı Sakık, ve Şırnak bağımsız milletvekili Mahmut Alınak'ın dokunulmazlıkları kaldırıldı.

Aynı gün Orhan Doğan ve Hatip Dicle meclisten çıkarken gözaltına alındı.

Leyla Zana, Ahmet Türk, Sırrı Sakık, Sedat Yurttaş, Selim Sadak, Mahmut Alınak, Hatip Dicle, Orhan Doğan "Vatana ihanet ve devletin hakimiyeti altındaki topraklardan bir kısmını devlet idaresinden ayırmaya ve bu topraklar üzerinde müstakil bir devlet kurmaya yönelik eylem" suçlamalarıyla 16 Mart'ta DGM Mahkemesince tutuklanarak Ankara Merkez Cezaevi'ne gönderildiler.

Remzi kartal, Zübeyir Aydar, Naif Güneş, Nizamettin Toğuç, Mahmut Kılınç ve Ali Yiğit ise yurt dışına kaçtılar.

Genel Başkan: Murat Bozlak

Anayasa Mahkemesi, Demokrasi Partisi'nin (DEP) kapatılmasına ve bu partinin üyesi olan 5'i cezaevindeki 13 milletvekilinin üyeliğinin sona ermesine karar verdi.

İki sosyal demokrat parti, CHP ve SHP, CHP'nin çatısı altında birleşti. Bugün yapılan kurultayda, iki parti genel başkanının ittifakıyla Hikmet Çetin genel başkanlığa seçildi.

Demokrat Türkiye Partisi kuruldu, Hüsamettin Cindoruk partinin genel başkanlığına seçildi.

Yargıtay Başsavcılığı, Refah Partisi'nin laikliğe aykırı eylemleri nedeniyle kapatılması için Anayasa Mahkemesi'nde dava açtı. Yargıtay C. Başsavcısı Vural Savaş, düzenlediği basın toplantısında 18 sayfalık iddianame okudu ve Refah Partisi'nin laiklik ilkesine aykırı eylemlerin odağı haline geldiği için kapatılmasının istendiğini bildirdi.

Demokratik Halk Partisi (DEHAP) için "örgütlenmesini tamamlamadan seçime girmesi" üzerine 2002'de Anayasa Mahkemesi tarafından kapatma davası açıldı. DEHAP, 19 Kasım 2005'de kendini feshetti.

Refah Partisinin kapatılması ihtimaline karşı Milli Görüş çizgisindeki bir parti olarak İsmail Alptekin başkanlığında kuruldu. Refah Partisi'nin 16 Ocak 1998'de Anayasa Mahkemesi tarafından kapatılmasından sonra bağımsız kalan 150'ye yakın milletvekili Fazilet Partisi'ne geçti. 14 Mayıs 1998'de yapılan kongrede Recai Kutan genel başkanlığa getirildi. Bu kongreden sonra Parti içinde, parti yönetiminde daha fazla söz sahibi olmak isteyen yenilikçilerle Milli Görüş hareketinin kurucuları olan gelenekçiler olarak adlandırılan kanatlar arasında çekişme yaşanmaya başladı. FP, Refah Partisinin devamı olduğu gerekçesi ile 22 Haziran 2001 tarihinde kapatıldı.

Anayasa Mahkemesi'nin RP'nin kapatılmasına ilişkin gerekçeli kararı açıklandı. Bu karardan sonra 14 yıllık siyasi geçmişi olan RP kapatılan partiler kervanına katıldı.

Refah Partisi'nin kapatılmasından sonra, bu partinin mensupları Fazilet Partisi çatısı altında toplandılar. FP'liler ilk meclis grup toplantısını yaptılar.

ABD'de bulunan ARI Hareketi yöneticileri, dünyanın en önemli Musevi kuruluşu olan AIPAC ve ACYPL ile "Genç lider adaylarını politik ve kültürel alanda yetiştirme" anlaşması imzaladı.

ARI Hareketi'nin "Geleceğin Liderlerini Yetiştirme" adı altında anlaşma imzaladığı "American Israel Public Affairs Committee/Amerikan İsrail Halk İşleri Komitesi (AIPAC)" oldukça önemli bir kuruluş.

Görevi, ABD ve İsrail'in Ortadoğu ile Ak Denizde çıkarlarını korumak ve savunmak olan AIPAC, 1951 yılında yıllık 30 Milyon dolarlık bir bütçeyle kuruldu. Dünya genelinde yaklaşık 100 Bin üyesi olan AIPAC, 500'den fazla Üniversitede öğrenci programı uyguluyor.

AIPAC, "American Jewish Committee(AJC), American Jewish Congress, The Jewish Institute for National Security of America(JINSA), B'Nai B'rith Anti-Defamation League(ADL), Washington Institute for Near East (WINEP)" gibi diğer Musevi kuruluşlarına da şemsiye vazifesi görüyor.

Cumhuriyet Halk Partisi Genel başkanı Deniz Baykal, 18 Nisan seçimlerinde partinin aldığı sonuç nedeniyle görevinden istifa etti. Türkiye'de seçim yenilgisinden sonra istifa eden ilk lider oldu.

Hükümet ortakları ve FP, partilerin 'odak ya da kapatılan partinin devamı' olmaktan dolayı kapatılmasını kurala bağlayan bir Anayasa değişikliği üzerinde anlaşarak Meclis Başkanlığı'na sundu.

Anayasa Mahkemesi, Vural Savaş'ın istemiyle Siyasi Partiler Yasası'nın 103. maddesinin 2. fıkrasını iptal etti. İptal edilen bu fıkra, "Bir siyasi partinin yasak eylemlere odak olması halini" düzenliyor ve parti kapatmayı zorlaştırıyordu.

Anayasa Mahkemesi, Fazilet Partisi'ni "Laik cumhuriyet ilkesine aykırı eylemlerin odağı" olduğu gerekçesiyle kapattı.

Millî Görüş hareketinin siyasî partisi olan Saadet Partisi, 20 Temmuz 2001 tarihinde Ankara'da kuruldu. Recai Kutan kurucu genel başkanlığa getirildi. Fazilet Partisi'nin Anayasa Mahkemesi tarafından kapatılmasından sonra bağımsız kalan 105 milletvekilinden yarıya yakını Saadet Partisi'ne geçti. Cezası Cumhurbaşkanı tarafından affedilen Necmettin Erbakan, 17 Ekim 2010 tarihinde yeniden SP Genel Başkanı oldu.

Fazilet Partisinin kapatılmasından sonra bazı milletvekilleri yeni kurulan Saadet Partisine geçmeyerek, Recep Tayyip Erdoğan liderliğinde Akparti'yi kurdular.

SDP Kurucu Başkanı: Nihat Demir

Genel Başkan: Nazım Kocaman

Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı Sabih Kanadoğlu, HADEP'in kapatılması ve AKParti'ye ihtar verilmesiyle ilgili olarak Anayasa Mahkemesi'ne başvurdu.

Anayasa Mahkemesi, SP'nin "FP'nin kapatılmasına ilişkin kararının kaldırılması" istemini oybirliğiyle reddetti.

Anayasa Mahkemesi'nin, FP'nin kapatılmasına ilişkin gerekçeli kararı, Resmi Gazete'de yayımlandı. Beyan ve eylemleriyle FP'nin kapatılmasına neden olan İstanbul Milletvekili Nazlı Ilıcak ve Tokat Milletvekili Bekir Sobacı'nın milletvekillikleri sona erdi.

Anayasa Mahkemesi, AKParti Genel Başkanı ve kurucu üyesi Recep Tayyip Erdoğan'ın kurucu üyelikten çıkarılması için bu partiye ihtar verilmesini kararlaştırdı. Yüksek Mahkeme, Erdoğan'ın genel başkanlık görev ve yetkilerini kullanmasının tedbiren önlenmesi ve 6 türbanlı kurucu üyenin üyelikten çıkarılması için AKParti'ye ihtar verilmesi istemini ise reddetti.

Genel Başkan: Sema Pişkinsüt

ANAP Ankara Milletvekili Yıldırım Akbulut, partisinden istifa etti ve DYP'ye katıldı.

Genel Başkan: Abdülmelik Fırat

25 Ağustos 2002 İçişleri eski Bakanı Sadettin Tantan Yurt Partisi'ne katılarak, yapılan olağanüstü genel kongrede, genel başkanlığa seçildi.

Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı Sabih Kanadoğlu, AKParti, Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan ve İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ali Müfit Gürtuna hakkında İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nin bazı birimlerindeki çeşitli usulsüzlüklerle ilgili yürütülen soruşturmada Danıştay 2. Dairesi'nin "cürüm işlemek için teşekkül oluşturmak" suçundan verilen soruşturma iznini kaldırılan kararının, yeniden değerlendirilmesini istedi.

Kanadoğlu, aynı soruşturma kapsamında Erdoğan ve Gürtuna hakkında "zimmet, devlet alım ve satımlarında çıkar sağlamak, rüşvet almak ve artırma-eksiltmeye hile karıştırmak" suçlarından görevsizlik kararı vererek, bu konudaki evrakı soruşturmanın yapılması için İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı'na gönderdi.

HADEP'in 4. Olağan Kongresi'ndeki konuşmaları nedeniyle eski HADEP Genel Başkanı Ahmet Turan Demir, ülke bütünlüğü aleyhine propaganda yaptığı, TKP Genel Başkanı Aydemir Güler ve TSİP Genel Başkanı Turgut Koçak ise Türk Ceza Kanunu'nun (TCK) 312. maddesine muhalefet ettikleri gerekçesiyle 10'ar ay hapis cezasına mahkum edildiler.

AKParti Merkez Disiplin Kurulu (MDK), Genel Başkan Recep Tayyip Erdoğan ve partiye yönelik eleştirilerde bulunan kurucu üye Mehmet Gazioğlu'nun 1 yıl süreyle geçici ihracına karar verdi.

Genelkurmay Başkanlığı, AKParti Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın 22 Mayıs 1992'de Rize'de yaptığı konuşma nedeniyle, Türk Ceza Kanunu'nun (TCK) 159 ve 312. maddelerinden işlem yapılması istemiyle Adalet Bakanlığı'na suç duyurusunda bulundu.

Ankara DGM Cumhuriyet Savcısı Nuh Mete Yüksel, yürüttüğü soruşturma çerçevesinde AKParti Genel Başkanı Erdoğan'ı tutuklanması istemiyle DGM Yedek Hakimliği'ne sevk etti. Ankara DGM Yedek Hakimi Ramazan Aksan, Recep Tayyip Erdoğan'ın tutuklanmasına ilişkin istemi reddetti.

Hüsnü Doğan, Avrasya Partisi'ni kurdu. Kısa adı AAP olan parti, amblem olarak köprüyü tercih etti. Doğan, köprünün Avrupa ile Asya'yı birbirine bağladığını belirterek, ‘‘Toplumdaki tüm kesimleri biraraya getirmek için köprü olacağız'' dedi.

Ankara Cumhuriyet Başsavcı Vekili Bekir Selçuk, AKParti Genel Başkanı Erdoğan hakkında "haksız mal varlığı edindiği" iddiasıyla soruşturma başlattı.

Murat Karayalçın ve arkadaşları, Sosyal Demokrat Halk Partisi adıyla parti kurdular.

AKParti Genel Başkanı Erdoğan, hakkında "haksız mal varlığı edindiği" iddiasıyla yürütülen soruşturma kapsamında Ankara Cumhuriyet Başsavcı Vekili Bekir Selçuk'a 1 saat 10 dakika süreyle ifade verdi.

Kamuoyunda "dokuzlar" olarak adlandırılan DSP'li 9 milletvekili, yaptıkları açıklamada, "DSP hem örgüt hem de yerel yönetimler ve TBMM zeminlerinde Ecevitler'in öncülüğünde Ecevit'siz yaşama geçebilmelidir. Bu tarihi görev ve sorumluluğu sayın Ecevitler'in yükleneceğine olan inancımızı kamuoyu ile paylaşıyoruz" dediler.

Başbakan Ecevit, "aralarında soğukluk olduğu" belirtilen Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcısı Hüsamettin Özkan ile görüştü. Başbakanlık Resmi
Konutu'nda yapılan görüşme, 1 saat sürdü. Başbakanlık Merkez Binası'na geçen Özkan, hükümetteki görevinden ve DSP'den istifa ettiğini açıkladı. Özkan'ı Kültür Bakanı İstemihan Talay, Devlet Bakanı Mustafa Yılmaz, Devlet Bakanı Recep Önal ve Devlet Bakanı Hasan Gemici'nin istifaları izledi. Ardından da milletvekili istifaları başladı.

Devlet Bakanı Kemal Derviş ile eski Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcısı Hüsamettin Özkan, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Celal Göle'nin evinde bir araya geldi.
Hüsamettin Özkan, "Şimdi duygusallık da bitti, söz de bitti. DSP'den kopması için kimseye telefon etmedim. Bu olaylar benim istemim dışında oldu" dedi.

Başbakan Ecevit, seçimin normal zamanda yapılması durumunda partideki göreviyle ilgili bazı projeleri düşündüğünü belirterek, "O aşamaya
geldiğinde açıklanabilirdi, ama şu aşamada görevimin başındayım ve görevimin başında kalmaya mecburum. Çünkü, başka bir takım süreçleri gerçekleştirmek için zaman yok" dedi. Ecevit, DSP'den istifaların artması ve koalisyonun güvenoyu sınırının altına düşmesi halinde, "hükümetten ayrılmak zorunda kalacağını" söyledi.

DSP'de istifalar hızlandı. DSP'den ayrılan milletvekili sayısı 53'e ulaştı.

DSP'den 6 milletvekili daha istifa etti. Koalisyon hükümeti, Meclis'teki güvenoyu desteğini yitirdi.

Kurucu Genel Başkan: Yekta Güngör Özden. Yekta Güngör Özden, Cumhuriyetçi Demokrasi Partisi (CDP) Genel Başkanlığı ve üyeliğinden istifa etti. 17 Şubat 2004.
Genel Başkan: Erdoğan Bakkalbaşı. 10 Nisan 2004.

22 Temmuz 2002 DSP'den istifalar, Meclis'te de temsil edilen yeni bir parti oluşumuna dönüştü. Yeni Türkiye Partisi, İsmail Cem'in genel başkanlığında 63 milletvekilinin katılımıyla kuruldu.
24 Ekim 2004'te Yeni Türkiye Partisi kendisini feshetti ve CHP'ye katıldı.

Başbakan Ecevit, hemen tüm partilerin erken genel seçim konusunda birleştiğini belirterek, "Bizim tek başımıza erken genel seçime karşı çıkmamızın bir anlamı kalmadı" dedi.

Genel başkanlık görevinde bulunmuş olanlar: Prof. Dr. Mümtaz Soysal.
Genel Başkan: Sina Akşin.

Ankara DGM Cumhuriyet Savcısı Nuh Mete Yüksel, AKParti hakkında Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı'na suç duyurusunda bulundu. Başsavcılık, Yüksel'in yaptığı suç duyurusu üzerine AKParti hakkında "laik devlet düzenini bozmaya yönelik eylemlerin odağı haline geldiği" iddiasıyla inceleme başlattı.

YDP Olağanüstü Büyük Kongresi toplandı. Kongrede, işadamı Cem Uzan'ın genel başkan adaylığı, divan tarafından kabul edilmedi. YDP'nin eski Genel Başkanı Hasan Celal Güzel'in de aday olduğu kongrede, genel başkanlığa, eski Genel Sekreter ve Genel Başkan Vekili Mehmet Ali Akgül seçildi.

DSP Grup Başkanvekili Emrehan Halıcı, Devlet Bakanı Kemal Derviş'i, hükümette kalma ya da yeni siyasi oluşumlar içinde bulunma konusundaki tercihini bir an önce yapmaya çağırdı.

Genel Başkan: Avukat Münci İnci.

Siyasi çalışmaları ve hangi partiye katılacağı tartışılan Devlet eski Bakanı Kemal Derviş, görüşme maratonunu CHP Genel Başkanı Deniz Baykal ile ikinci kez görüşerek sonlandırdı ve CHP'ye katılacağını açıkladı.
Kemal Derviş, CHP Genel Merkezi'nde düzenlenen törenle 23 AĞUSTOS'ta partiye resmen üye oldu.

ANAP'tan istifa eden Yalova Milletvekili Yaşar Okuyan, MHP'ye katıldı.

ANAP'tan ayrılan Isparta Milletvekili Erkan Mumcu, AKParti'ye katıldı.

Türk-İş Genel Başkanı Bayram Meral CHP'ye katıldı.

Diyarbakır 1 No'lu DGM, kapatılan RP'nin Genel Başkanı Necmettin Erbakan'ın TCK'nın 312. maddesinin 2. fıkrasından aldığı mahkumiyet kararının adli sicil kaydından silinmesine karar verdi.

DSP Genel Başkanı ve Başbakan Bülent Ecevit, partisince Bursa'da düzenlenen mitingde halka hitap ederken, gelecek yıl kurultay yapıp Genel Başkanlık'tan çekilebileceğini söyledi.

6 Eylül 2002 tarihinde, Diyarbakır 4 No'lu DGM, seçim mitingi sırasında okuduğu şiirden ötürü, TCK'nın 312. maddesinden ceza alan AKP Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın adli sicil kaydının kaldırılmasına karar verdi. Bu kararla Erdoğan, kaybetmiş olduğu seçilme hakkını yeniden kazandı.

Emekli Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı Vural Savaş, DSP'ye katıldı.

DYP ve Aydınlık Türkiye Partisi (ATP) (Tuğrul Türkeş), 3 Kasım'da yapılacak erken genel seçimde işbirliği yapma kararı aldı.

Diyarbakır 2 No'lu DGM, Diyarbakır Cumhuriyet Başsavcılığı'nın kapatılan RP'nin Genel Başkanı Erbakan'ın adli sicil kaydının silinmesi kararının iptali istemini reddetti.

Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı Sabih Kanadoğlu, AKParti Genel Başkanı Erdoğan hakkında adli sicil kaydının silinmesine ilişkin Diyarbakır DGM'nin verdiği kararın usul yönünden bozulmasını istedi.

Yargıtay eski Başkanı Sami Selçuk, ANAP'a katıldı.

Kapatılan Refah Partisi'nin Genel Başkanı Necmettin Erbakan, Konya'dan bağımsız milletvekili adayı oldu.

Adli Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğü, Erdoğan hakkında Diyarbakır 4 No'lu DGM'nin, Erbakan hakkında da Diyarbakır 1 No'lu DGM'nin verdiği kararları dikkate alarak adli sicil kayıtlarının silinmesine yönelik tezkereleri görüşerek karara bağladı ve Erdoğan ile Erbakan'ın adli sicil kayıtlarını sildi.

Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı Sabih Kanadoğlu, AKParti Genel Başkanı Erdoğan ve kapatılan RP'nin Genel Başkanı Erbakan'ın milletvekili adayı olamayacaklarını öne sürerek YSK'ya ihbar yazısı gönderdi.

Yargıtay 8. Ceza Dairesi, Diyarbakır 3 No'lu DGM'nin AKP Genel Başkanı Erdoğan'ın adli sicil kaydının silinme isteminin reddine ilişkin kararını onadı.